Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 622 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ne 293

Kraków, Sobota 23 Grudnia 1905.

Rocznik LV II1.

CZAS

(Wydani« wi«C8orn«),

l "ronumorat ą arayjm«t|ą i AtaćRtooraey« O m m w Krakowi * i woądy

*forjaoową Pr * fMłV, ^ * i ? kWJ?terł,,* vi A- Ł , 7 **yt. w?M» , ka*alo SH. CarlińskiegowSukloaatoMk,

(s. Kratschraora, Ryaok1C, »»r* "*J," ° ° 1k*^ " * * * " * I

Gtówm * mUmw R/akagłćwnyra

Opłoaarnla ariyjraąłe stf u * ^ * * ł

k***4»* aapiorwaay raa Waa!,, aa kaidy i a«tww

1 0 bal.; nklad tabalaiTM"y,

*k.**pHkowaay, jdanr»y raa pa 4 d kaL, następny pTi oi i al

Nadoał ano (aa Urweńsi strrato) ad w%aat wiania draUaa potttowy* Wkatony aa kaMy mb.

/płooaonl * i pr*n«m*r *tą pnrył-Ą)ą: w Lwawła btor* datoaałkńw L. FMaaa, A. Ofcaowoktogo,

*t. Sokołowskiego, IC. Bookstaba: wJaroaU yw łw Biuro ditoa.ikłw; w PodpArauFotoratokl B ro k

w Praomyślu A. Jauyński kwogaraia ko,ejowa D. Bosaotoa; w N sa sio wla K. Woiafraok

w Stanisławowi* Jasielski i Sp.; w Tarnow!a M. Bockeek: w Tarnopol« C. H altonr.

w Paryżu wyłaoanie p. W. Raoikowskl, U Chi de Trortoo; wWlodnKi Haaaensteta AYogtor (takża

w H a mb a rra Frankfnrołe a. M., Boriinto, Lipsku, Baąytoi 1 Wroelawia), A. OppaBk, 1 . K m m (Sakks

w BoriUfo, Hamburg* Motiaeaia» i YwrwkerdaaJ,

Sokatok, M. Ikakoa. t . Daai t kórg, K. Módl

(kftow proaamor t l ę S. Oaldaotoa i » 6 Oraap.,)j w FHMtktonto a. mTb. L. Ttoaka A Cosi».

M? iiMd«mtm *nadarta»ĄIM.

"M«

*aWM BKOMOTIi o», dar. Taawaai Mr ML - T M t s Mr IM,

Kraków 23grudnia.

Trudno milczeć, gdy boli, trudno nie

wołać w zlej toni, trudno też nie wzdy

chać w niewoli; w jednej lodzi siedzi

my, wiatry przeciwne mamy, wełny biją,

maszty lotnią, żagle drą, morszy rajta

rzy na łódź szturmują, nas dobywają,

ogień miecą, łddź palą, na patrona go

dzą , żeglarze śpią. Ja ginąc, na was

raty wołam, których wszystkich pomoc

wielka, z osobna każdego mała moc w tej

łodzi jest. Cóż wołasz? rzeczecie. To

w szyscy do sztyru bieżcie, masztu strzeż

cie, żagle na tramoutanę naciągajcie, na

lewo ku Niemcom nie uchodźcie, wia

trów zachodnych się bójcie, polskiemi

pływajcie, ku portu sztyr dzierżcie, oręża

na rajtary dobywajcie, patroua brońcie,

żeglarza ze snu obudźcie. Inak, wszy

scy jeduą plagą ze mną zginiecie. Zkąd

to masz? rzecze kto. Od Boga przez

ludzi, co wam toż na kolędę posyłam;

gdyź tak po skarbie zakopanym, jako

po studni zamknionej, ludziom korzyści

niem asz żadnej.

(Quincunx. Stanisław Okrzyc Orze

chowski. R . 1564).

Gdy zasiądziemy dzisiaj do stołu wigi

lijnego, gdy od zebranych przy nim naj

bliższych zwrócimy się myślą do tej wiel

kiej rodziny, która w narodzie wszystkich

serca zespala, przejmie każdego dziwne,

wzmożone siłą niezwykłe uczucie. Rok za

ledwie upłynął od pierwszych ruchów w Ro

syi, ruchów, które natychmiast odbiły się

echem we Warszawie, a w tym krótkim

przeciągu czasu przeżyliśmy tyle doświad

czeń, przeszliśmy tyle prób, patrzymy na

tak nowe głoski karty dziejów, że wierzyć

prawie niepodobna, iż to tylko rok dzieli

nas od tych wszystkich, jakże różnych u

czuć, z jakiemi tak niedawno łamaliśmy się

opłatkiem.

Nadzieje najpiękniejsze ustępowały w tym

ubiegłym roku miejsca rozpaczy, a rozpacz

nadziejom ; najszlachetniejsze usiłowania

mieszały się z pospolitą zbrodnią; próby

organizacyi, skupienia sił narodowych wal

czyły i walczą z anarchią. Przyszłość nie

wydrze ci jej tajemnic; aledzisiaj jedno już

pewnem: ziemie polskie, pod zaborem ro

syjskim , bronią Bię rozpaczliwie przed wy

czerpaniem moralnem i materyalnem, doby

wają wszystkich sił, aby stawić czoło za

mętowi, wiodącemu za sobą nędzę i zastój

w życiu kulturalnem i narodowem.

Winna być znaną prawda o charakterze

tych wypadków. Społeczeństwo samo w K ró

lestwie stawia między swoimi ideałami na

rodowymi, walką o prawa narodowe, i tymi,

którzy świadomie dla międzynarodowej pra

cują rewolucyi, mur graniczny— a zbłąka

nych wzywa, aby pod wspólnym miłości

ojczyzny skupili się znakiem. Raz jednak

wszczęty terror musiał zostać wyzyskany

przez pospolite instynkty, i dziś z boleścią

patrzy naród, jak pod maską polityczną i

społeczną druzgoce się wszystko, co spo

łeczeństwo długą i ciężką zdobyło pracą.

Kto z tych zapasów, które toczy duch mi

łości z duchem nienawiści, wyjdzie zwy

cięsko ? Czyżby społeczeństwo polskie, wy

czerpane, z dnia na dzień oczekujące je

szcze gorszych wydarzeń, do najwyższego

stopnia zdenerwowane, miało uledz w tej

walce ? Nie ; tak nie jest. Mnożą się obja

wy organizacyi narodowej ; świadczą o sile

i powadze. To też życzenia, które starym

obyczajem w dniu dzisiejszym sobie Bkła

damy, będą jednakowe w każdym Polaku,

gdziekolwiekby był i jakąkolwiek drogą

szedłby do dobra ojczyzny. Jestto życzenie

wielkie, gorące, aby w tych polskich zie

miach, które w wir porwała rewolucyą,

wstrząsająca wschodnim kolosem, wzięła

górę i wyszła zw ycięsko myśl narodowa,

myśl polska.

W najstarszej dzielnicy Polski ponurą i

smutną ciszę przerywają wiadomości o no

wych środka» h, którymi rząd pruski pra

gnie tępić polską narodowość. W innej for

mie grożące narodowe niebezpieczeństwo

przyjdzie odwracać i w naszym kraju.

Przyjdzie może we wschodniej części kraju

staczać zaciętą, zasadniczą walkę o pozy

cye narodowe, zdobyte krwią i pracą wie

ków — a równocześnie w całym kraju czy

nić wysiłki do utrzymania naszego dotych

czasowego politycznego dorobku, dzięki

któremu w najsroższych dniach ucisku

polskości w innych dzielnicach, my tutaj,

w naszym kraju, mogliśmy utrzymywać

myśl, kulturę i tradycyę polską.

Za w isły więc nad nami czarne chmury.

Czy zdobędziemy się na tyle hartu, czy

znajdziemy w sobie tyle siły, aby te próby

przetrwać i pokonać? Wiek cały cierpień,

porywów i nadziei, klęsk i pracą zdoby

tych rezultatów, przewija się przed oczy

ma w dzisiejszym dniu, tak drogim każ

demu Polakowi i tak inaczej, niż w całynr

świecie, u nas obchodzonym. Nieraz już

zdawało się, że nas już zaleje potop obcej

nienawiści i srogośoi, a jednak dźwiga iś

my się zawsze, a jednak święciliśmy nie

jeden tryumf w obronie niespożytej idei

narodowej. Było to tak, bo odebrać można

nam było wszystko, ale tej s ły, która

przy życiu utrzym uje narody, pozbawić nas

nie mógł nikt, nikt uie był w stanie wy

zuć nas z tych nieprzebranych skarbów,

które daje, ciągle tworzy, i ciągle odradza

miłość ojczyzny, miłość swojego narodu

Tą siłą zbrojni pokonywaliśmy i pokony

wamy brutalne krzywdy i prześladowania,

ale też ta sama siła pozwoli nam pokonać

i odeprzeć zamachy, grożące skądinąd

naszej duszy i naszym narodowym ideałom

W skupieniu obchodzić więe będziemy

tegoroczne święto Narodzin Chrystusowych.

Od wielu, wielu lat nie patrzyliśmy z ta

kiem wytężeniem na tę gwiazdę, która

przed wiekami ludzkości zwiastowała wy

bawienie. Wierzymy głęboko, że i dzisiaj

zabłyśnie nam nadzieją przetrwania burz,

nadzieją zespolenia w miłości, nadzieją

przetrwania grożących niebezpieczeństw —

i powiedzie nas ku lepszej przyszłości.

Rew

olu

cyą.

Przez rok cały mówiono o Rosyi, że jest w prze

dedniu ery nowej, że stoi przed olbrzymim prze

łomem w swych dziejach, że musi się zdobyć na

krok, od którego będzie zależało jej stanowisko

w gronie wielkich mocarstw. W ciągn tego czasu

zaszły wypadki, które mogły były rozstrzygnąć

stanowczo o przyszłych losach tego państwa i

o ostatecznym kiernnkn jego dalszego rozwojn.

Zawarcie pokojn z Japonią, odstąpienie zdoby

tych prowincyj, ogłoszenie konstytucyi, nadanie

Indowi swobody słowa: były to zaiste czyny po

lityczne, które, według zwykłych przewidywań

ludzkich, pow inny wycisnąć piętno na przysłości

państwa i wyprowadzić je z tego stanu niepe

wności, w jakim się od początkn wojny znajdo

wało. A jed nak mimo tych pierwszorzędnych wy

padków, położenie nie wyjaśniło się wcale. Rosya

jest dziś dla świata taką samą zagadką, jaką

była rok temn. Jeżeli po pierwszym zjeżdzie

ziemców w Petersburgu zapytywano powszecbnie,

czy są tam żywioły, z których można otworzyć

nowy organizm zbiorowy i władzę nową, i czy

są tam ladzie, którzy zdołają poprowadzić naród

ro syjski w ą sk ą ścieżyną między Scyllą absoln

tyzmn a Charybdą anarchii, to do dnia dzisiej

szego nikt jeszcze na to pytanie przekonywają

cej nie dał odpowiedzi. Świat patrzy na nieu

stanne ścieranie się sił wrogich, świat słyszy hak

wystrzałów, widzi lunę pożogi, cznje woń krwi.

Napróżno atoli, będąc świadkiem tej walki, npa

troje wśród walczących zwycięzcy. To oczeki

wane jutro, mające przechylić szalę na tę lnb

ową stronę, nie nadeszło dotąd. To, co Indzie

przywykli nazywać rewolncyą rosyjską, trwa bez

przerwy i potrwa jeszcze czas niemały.

Rewolncyą rosyjska! Można nazwać ją tak, o

ile z nazwą tą łączymy pojęcie wstrząśnięcia,

które wytrąca władzę z rąk, dzierżących ją do

tąd. Strajki i banty wojskowe, manifestacye i za

machy odarły rząd z powagi, zabiły poczucie kar

ności, wytępiły postrach i cześć bałwochwalczą.

Ci, którzy Rosyą rządzili, cznją, że rozkazy icb

odbijają się dzisiaj o niemy opór lndn. Ostrze

władzy stępiło się. Z wieży, sięgsjącej sklepienia

niebios, sypie się grnz. Ustrój odwieczny, n iezna

jący żadnych ograniczeń samodzierżcy, przestał

istnieć, a ustrój nowy nie może wśród nieustan

nego zamętu rozpocząć prawidłowego działania.

Niejedna z rewolncyj w krajach zachodnich za

kończyła się, nie doprowadziwszy do takich wy

ników. Rewolucyą rosyjska, która zdziałała tyle,

nienapróżno otrzym ała to imię.

Można atoli spojrzeć n a te sprawy i z innego

punktu widzenia Rewolucye zachodnie były zaw

sze walką o władzę. Gdy ta wymykała się z ręki

rządn, równocześnie brał ją ktoś inny. Ci, którzy

ją obejmowaii na chwilę, mogli korzystać z niej

w sposób szalony lnb zbrodniczy, mogli używać

jej do celów marnych lnb szkodliwych, ale wła

dza była zawsze dla narodu widoczna, była gro

źna, by ła słuchana. Przez cały czas rewolucyi

francuskiej nie było chwili, w której by nie wie

dziano, kto rozkazuje, kto łby ścin a, kto ma

pod komendą wojsko i marynarkę. W każdym

rządzie, mającym dosyć siły, by wydrzeć władzę

rządowi poprzedniemu, Francya widziała przez

chwilę — rząd francuski, rząd narodowy. On

suit le porte-chapeau, quel qu’il soit, pourw

qu’il marche en uoant et tienne le drapeau d,’uns

main ftrm e.

To samo zdarzało się później. Wiedeń z r. 1848

odmawiał posłuszeństwa rozkazom, wychodzącym

z głównej kw atery wojsk cesarskich, bo oddał się

pod rozkazy władzy innej, bo oddał się pod roz

kazy kom endanta gwardyi narodowej. Komuna

paryska w r. 1871 była obłędem, zbrodnią, zja

wiskiem patologicznem, ale ten obłęd wytworzył

władzę, która miała posłuch w mieście i zdołała

stolicę Francyi, wygłodzoną, wycieńczoną, zdzie

siątkowaną zmusić do dwumiesięcznej walki z ar

mią regularną. Wszędzie w krajach zachodnich

widzimy kogoś, kto władzę chce zatrzymać i ko

goś, kto ją wydziera. Widzimy dw a działające

podmioty.

W Rosyi m amy pr*ed sobą widok odmienny. Urok

dawnych bóstw rozwiał się. Naród zdeptał to, co

ojcowie czcili. Po symbol panowania nad krajem

nie schylił się nikt.

,, Jeżeli nie wysłuchasz próśb

naszych* — mówili do cesarza robotnicy peters

burscy w sławnym adresie, napisanym przez Ga

pona,

—

nto niech nas tn, przed twym pałacem

śmierć zabierze. Nie wiemy, gdziebyśmy się stąd

ndać mogli, i nigdzie się ndać nie chcemy. Dwie

dla nas są jnż tylko drogi: droga do wolności i

szczęścia i d rog a do grobn. Każ, władco, a pój

dziemy nią chętnie, choć wiedzie n as na śmierć.

Niecb życie nasze idzie n a ofiarę za tę Rosyę,

co tyle cierpiała. Nie żal nam złożyć je w ofie

rze. Poświęcimy je chętnie".

Kto ta k przemawia, nie podbija świata. Tłnm

pornszony takiem hasłem, nie wiedzie przywódcy

swego na Kapitol. Tłum taki może natomiast do

kazaó czego innego. Przy witany kulami, sieczony

nahajką, pozbawiony pracy, może zacząć dzieło

zniszczenia, może palić i łupić. To właśnie dzieje

się dzisiaj.

Ogniwa pękły, a gdy się to stało, odsłania się

zwolna przed oczyma widzów rzeczywista treść i

istota tych sił utajonych, które Rosyą rządziły

dotychczas. Świat widzi to, czego się domyślał.

Niewidzialnym talizmanem, strzegącym ładu w pań

stwie, sprawiającym, że cały ustrój funkeyonował

tak wzorowo napozór, czynnikiem, imponnjącym

tyło podróżnym, tyln antorom, tyło czcicielom Ro

syi, był strach.

Nie objawiał się on stale pod jedną postacią

Nie był to zawsze ten fizyezny strach niewolnika,

mającego bez przerwy przed oczyma wybrażni

bat, łańcnchy, celę więzienną. Odmiany tego nczn

cia były tak rozmaite, jak rozmaite bywają for

my życia współczesnego, jak rozmaite są typy

Indów na niezmierzonych obszarach Rosyi.

Przechodziło ono przez wszystkie stopnie, od

nieokreślonego, nieuchwytnego lęka, z którego

sobie wyraźnie nie można zdać sprawy, aż do

tragicznej zgrozy, której niepodobna stłumić. Lęk,

który wędrowca zaczyna ogarniać na granicy

państwa na widok żandarmów, objeszczyków, u

rzędników celuych, znany jest wszystkim. Nie

jest to bynajmniej obawa w znaczenia zwykłem.

Jestto przeczuwanie rzeczy, bodzących odrazę.

Jestto uczucie niepewności na myśl, że poddać

się im trzeba. Jestto obawa niekiedy bardziej

skomplikowana, subtelniejsza: obawa upokorzenia

się przed samym sobą w ehwili, gdy pokryjomu

mamy wsuwać łapówkę, jest to obawa poniżania

się przez kłamstwo, jest to lęk przed sponiewie

raniem godności ludzkiej, tak ozęstem, tak co

dziennem, ta k pospolitem, i l sami się dziwimy,

że nas jeszcze wstrętem przejmuje.

Od tej lekkiej, nieokreślonej obaw y, ileż to

przejść aż do postrachn jaki !rzuca rewizya,

aresztowanie, śledztwo.

W tem stopniowania

tkwiło źródło potęgi. Rosya się bała i słuchała.

Dziś bać się przestała. Strach a nie zastąpiono

niczem. Wystarczyło to do obndzenia poczucia

bezkarności, do rozzuchwalenia czerni, do rznce

nia jej na żydów, na baronów liwońskicb, na stu

dentów, na magazyny z wódką — a nie wystarczyło

do stworzenia władzy w narodzie.

Nie je st to złośliwy wymysł cadzoziemca. Czują

to rodowici Rosyanie. Now . W rsmia zamieściło

niedawno artykał o bohaterach, jakich Rosyi po

trzeba. Kto go nie czytał, nie zgadnie, kogo an

tor miał n a myśli. Rosyi - zdaniem jego - po

trzeba Murawiewów. Czy tylko dla Warszawy i

Wilna? Bynajmniej. Potrzeba ich dla wnętrza

państwa. Potrzeba ich wszędzie.

Okropne to wyznanie wiary. Straszne, jako o

kreślenie stanu dzisiejszego; straszue jako w sk a

zówka na przyszłość. U góry bezsilność, n dołn

bezkarność, a drogowskazem, którego dziennikarz

rosyjski w tej zawiei sznka, ma być — szu

bienica.

W sprawie reformy wyborczej.

Od jednego z poważnych znawców naszych

spraw pnblicznych otrzymaliżmy kilka artyku

łów w sprawie, około której obraca aię i w której

zamyka się dziś cała nwaga i cała dysknsya

polityczna. Artykały te wnikają głębiej, niż to

dotychczas się stało, we wszystkie szczegóły

zamierzonej reformy i będą niewątpliwie dla

czytelników naszych upragnioną i oczekiwaną

informacyą.

Kiedy rząd na pamiętnem posiedzeniu w dniu

28 listopada 1905 r. zapowiedział projekt swój

powszechnego, równego głosowania, i k iedy wieść

0 tem rozeszła się po kraju, nie było, z wyjątkiem

socyalistów i posłusznych im radykałów, z pewno

ścią nikogo, ktoby nie był odczuł, jakie niebez

pieczeństwo polityczne i narodowe zawisło nad

nami. Pierwszego tego wrażenia nie osłabiła dys

knsya, która nad zasadami reformy, wygłoszone

mi przez ministra, rozwinęła się w radzie państw a.

Stanowczo odporne stanowisko Izby panów nie

wywarło głębszego efektu, bo Izba ta wskutek

swej organisacyi straciła znaczenie decydnjące. Dys

knsya w Izbie posłów wywarła na og»ił społe

czeństwa w rażenie raczej deprymujące, bo odlicza

jąc kilka głosów wprost reformie przeciwnych,

wszyscy przemawiający w imieniu stronnictw

oświadczali się za reformą pod pewnemi zastrze

żeniami a ogół Die mógł i nie może dziś jeszcze

ocenić, czy zastrzeżenia te są naprawdę warun

kami głosowania za, czy też tylko wyrazem ży

czeń bez konsekwencyi w razie ich odrzucenia.

Ogół nie mógł osądzić, czy zastrzeżenia d adzą się

urzeczywistnić, czy one są uznaniem, czy też od

rznceniem reformy, zręczną taktyk ą podyktowa

nem. Tymczasem widoczna dla każdego uległ ść

rządn wobec stronnictwa socyalistycznego, wolność

pozostawiona temn stręnnictw a do wszelkiej, nie

legalnej a nawet terorystycznej ag:itacyi, zgodny

niemal głos dzienników wiedeńskich kapitulują

cych z góry przed głosowaniem powszechnem

1 równem, wszystko to oddziaływało silnie na

umysły i w niejednym zasadniczym i przekona

nym przeciwniku tej reformy wywołało pytanie,

czy złe d a się nniknąć, a jeżeli się uniknąć nie

da, czy nie lepiej nledz konieczności i starać się

ratować, co się jeszcze da, starać się w drodze

nkładów z rządem i z innemi stronnictwami prze

prowadzić pewne szczegóły, które uam sytnacyę

uczynią mniej groźną, a może nawet znośną.

Nad pytaniem tem, ni m do innych przejdziemy,

mnsimy przedewszystkiem się zastanowić. Chcąc

n a nie odpowiedzieć, mnsimy je ściśle określić.

Rząd zapowiadając projekt", określił jego pewne

zasady, inne pozostawił do bliższego rozbioru, lnb

wcale ich nie poruszył. Pytanie polega więc w tem,

czy w obrębie zasad, postawionych stanowczo przez

rząd, d adzą się obmyśleć postanowienia, któreby

mogły odwrócić lnb złagodzić grożące nam nie

bezpieczeństwo?

Otóż zasady, postawione przez rząd w mowie

prezydenta ministrów, są następujące.

Uchylając wszelkie kurye, rząd zamierza prawo

wyborcze zachować tym wszystkim, którzy mają

je już w dotychczasowej kuryi piątej, t. z. po

wszechnego głosowania, a więc każdemu własno

wolnemu obywatelowi państwa, mężczyźnie, który

24 rok życia nkończył, a co najmniej ó’d sześciu

miesięcy osiadł w gminie, w której ma prawo to

wykonać. Wykluczeni są tylko ci, którzy stoją

pod opieką lnb kuratelą, którzy korzystają z do

broczynności publicznej, którzy popadli w konkurs,

którzy ponoszą następstwa z osądzenia karnego

i którzy służą czynnie w wojsku. Dalej w tych

ograniczeniach rząd stanowczo iść nie chce, nie

chce stawiać warnnku czytania i pisania lnb wa

runku samodzielności gospodarczej. Tylko czas

sześciomiesięcznego zamieszkania w gminie mógłby

być przedłużony.

Oświadczając się dalej stanowczo przeciw two

rzeniu okręgów wyborczych n a podstawie równej

w każdym liczby ludności, rząd za podstawę two

rzenia okręgów p rzyjmuje oprócz liczby, ludności

także silę podatkową, interesa ekonomiczne i wpływ

kulturalny, a przyjmując tyle czynników, rozwią

zuje Bobie znpełnie ręce. Rozdział mandatów n a

stąpić ma najpierw pomiędzy kraje koronne i to

analogicznie do ro zdziała dotychczasowego m an

datów piątej kuryi, na Galicyę przypadłoby więc

80 lub 81 mandatów (obecnie 78). Liczba m an

datów, przypadająca na dany kraj, ma być na

stępnie rozdzielona n a okręgi małe (tj. zapewne

jeden mandat na jeden okręg) i o ile można, na

rodowo od siebie oddzielone. Gminy zamieszkałe

przez jed ną narodowość należy łączyć ze sobą

w jeden okręg, a każda gmina ma być miejscem

wyboru. W gminach mięszanych narodowo mo

żnaby mniejszości narodowe przyłączać do sąsie

dnich narodowych okręgów.

Oto zasady. Powtórzyliśmy je jeszcze raz, cho

ciaż od dwóch niemal miesięcy są znane i przed

miot dysknsyi stanowią. Powtórzyliśmy je, bo za

każdem powtórzeniem tem groźniej dla nas się

przedstawiają, tem więcej każda z nich wydaje

się ciosem, wymierzonym jakby umyślnie w sta

nowisko nasze Darodowe i polityczne.

Liczba mandatów z Galicyi nie ma się zwię

kszyć odpowiednio do liczby jej ludności, a zato

w samej Galicyi skazani jesteśmy z góry — gdyby

zasady te przeszły - n a pognębienie.

W innym krajn proletaryat nie jest stosunkowo

do wyższyeh warstw społecznych tak licznym,

w żadnym może pod względem oświaty, pod wzglę

dem świadomości praw i obowiązków pnblicznych

nie stoi tak nisko, i ten proletaryat dziś, zanim się

jeszcze dźwignął politycznie i ekonomicznie, we

zwany być ma nie stopniowo, lecz odraza do nrny

wyborczej, aby swą masą zmiażdżył i przygniótł

wszystko, oo w społeczeństwie ma głos i znaczę

nie, co reprezentuje jego tradycyę i patrzy w przy

szłość. \

Odrębne pod względem narodowym okręgi wy

borcze otwierają nam wprawdzie widoki, że we

wschodniej części krajn możnaby wyłączyć m ia

sta i gminy polskie lab przeważnie polskie, w y

łączyć może także mniejszości polskie z gmin

przeważnie rnsbich, i tworząc z nich osobne o

kręgi wyborcze, nzyskać kilkanaście mandatów.

Moglibyśmy w ten sposób w skntek bardzo knn

sztownej geometryi wyborczej zyskać w całej Ga

licyi więcej, niż połowę mandatów.

Żeby

one jednak były naprawdę polskimi, potrzebaby,

aby z okręgów tych nie wyszli socyaliści, aby nie

wyszli syoniści żydowscy, zapierający się wprost

polskości! Gzy taka nadzieja nie jest złudzeniem?

A jakąż byłaby rola, jakie znaczenie w Radzie

pań stwa tego Koła polskiego, naprzeciw któremn

wszędzie niemal i zawsze występowałyby równe

prawie liczbą zastępy socyalistów i Rusinów? —

A zresztą taka geom etrya wyborcza rozdarłaby

»statecznie kraj nasz na część polską i ruską,

rozdarłaby społeczeństwo polskie i rnskie, które

się ze sobą tak silnie splata, stałaby się rniną

jedności krajn i jego administracyi, prowadziłaby

z nieubłaganą koniecznością do administracyi dwoi

stej pod względem narodowym.

Oto przyczyna głęboka i istotna, dla której nam

w tę geometryę wyborczą nie wolno się zapusz

czać, dla której my w niej przeciw powszechnemu

glosowaniu nie możemy szukać ratunku. My

jak to trafnie powiedziano, n a jedn ości naszego

krają nie możemy wykrawać mandatów.

Gdy zaś środek ten zupełnie zawodzi, pozostają

nam jeszcze: pośredniość wyborów, przymus gło

sowania, pluralność głosów i proporcyonalność wy

borów. Oświadczenie rządu jest tym postanowie

niom mniej lub więcej niechętne, ale ostatecznie

ich nie wyklucza. Możemy więc nad niemi się

zastanowić.

Wybory pośrednie mamy dziś w kuryi piątej,

z wyjątkiem miast Lwowa i Krakowa i powiatów

z miastami temi w jeden okręg wyborczy złączo

nych. Doświadczenie dotychczasowe przemawia

za pośredniością, bo prawybory dokonywane w ka

żdej gminie z osobna, na ładzi w gminie tej zn a

nych i cieszących się zaufaniem, odbywają się

stosunkowo spokojniej, z regały bez teroryzmn

i gwałtów. Natomiast wybory bezpośrednie, na

które w pew nych miejscowościach zbiera się tłu

mnie ludność z kilkn gmin, przedstawiają obraz

największego zamętu, teroryzmu a nieraz wprost

gwałtu. Liczy Bię z tem widocznie rząd i zapo

wiada, że teraz każda gmina m a głosować osobno.

Jeżeli tak ma być, to jed nak przy niskim stanie

oświaty i wielkiej popędliwości naszego ludn, prze

prowadzenia wyborów tych nie można pozostawić

naszej władzy gminnej, lecz konieczną jest rzeczą,

aby do każdej gminy zjeżdżał delegat władzy

politycznej i to w asystencyi organów bezpieczeń

stwa, potrzebnej dla utrzymania porządku. W ta

kim jedn ak razie wybory nie mogą się odbyć

w jednym dnin we wszystkich gminach, bo tylu

delegatów żadne starostwo nie znajdzie i w tyln

gminach jednocześnie porządkn nie zabezpieczy.

Wybory trwaćby więc musiały przez szereg dni

i odbywać się w gminach kolejno, a w razie roz

strzelenia głosów na posła, wybory ściślejsze m u

siałyby znowu tak samo przez szereg dni się toczyć.

Sama technika wyborcza w razie wyborów bez

pośrednich byłaby więc n nas tak trudna i tak

skomplikowana, że jej sobie trnano praktycznie

przedstawić. Wszystko to przemawia u nas za

zatrzymaniem pośredniości wyborów, aby n a posła

nie głosował ogół lndności wprost, lecz mniejsza

liczba wyborców, przez ludność tę w gminach wy

branych. Sposób to niewątpliwie lepszy, gwaran

tujący większą rozwagę i spokój w wyborach, ale

decydującego znaczenia z pewnością niema, deską

ratunku niewątpliwie nie jest. Wyborcy, wybrani

przez ogół, zjechawszy się na wybór do stolicy

powiatn, podpadają z łatwością nietylko agitacyi

namiętnej lecz przedewszystkiem teroryzmowi,

na który osobiście 8ą wystawieni, a któremu ule

gają, jak tego niejednokrotnie mieliśmy sm utne

przykłady.

Przymus głosowania, ważny to środek, bo część

wyborców spokojniejsza, wytrawniejsza i agitacyą

nieroznamiętniona, staje do nrny pod groźbą tego

przymusu i k ar z nim połączonych, i szalę wybo

rów na rzecz poważniejszego kandydata przechyla.

Środek ten dobry jedn ak tylko tam, gdzie wybo

ry odbywają się swobodnie i bez terrorn. U nas

byłby obosiecznym i ciężkim, bo spokojnego w y

borcę stawiałby przed alternatywą gwałtn w razie

stawienia się, a kary w razie nie stawienia się

do wyboru.

Pluralność głosów odgrywa wielką rolę w kra

jach bardzo zamożnych i bardzo cywilizowanych.

Warstwy, posiadające drngi głos z tytułu opłaca

nych podatków bezpośrednich, a często także

trzeci głos z tytułu wyższego wykształcenia, zdo

byw ają sobie w ten sposób większość głosów nad

wyborcami, rozporządzającymi tylko jednym gło

sem. W krajn naszym taka plnralność głosów nie

odegrałaby jednak większej roli. Gdyby katdemn,

płacącemu podatek pośredni, przyznać głos drngi,

to wobec wielkiego rozdrobnienia własności d ali

byśmy przez to przewagę tem większą tłumom

nieoświeconym. Gdybyśmy zaś przyznanie drogie

go głosu nczyoili zależnem od opłacania wyższe

go podatko, to liczba tych drugich głosów byłaby

nie wielką i nie zaważyłaby naprawdę na szali.

Taksamo nie zaważyłyby liczbą swoją i trzecie gło

sy, przyznane z tytułn studyów wyższych n. p.

uniwersyteckich.

Pozostaje jeszcze proporoyonalność wyborów,

t. j . takie ich nrządzenie, le nietylko większości,

lecz także pewnej znacznej mniejszości wyborców

zapewnia się wybór posła. Sposobów takich może

być wiele, od bardzo skomplikowanych do bardzo

prostych. Okręg wyborczy musi być w każdym

******1

ster*

,,,y

»( Lrswit ,,Cłu”’ }ast dr ukycU w Mancfe dttooa?kkaA lintMlilui 1 lakai._ .u ... r a l ,

u i t r e?rek Mtfawyak « Tara.«to, f tum««. !Uta, A

,nr* |««k ,?

% toft’laŁ,,?lf

PRKNt!MBI*ATA W’Y N O S I;

WKrakowie w miejscu.

na^arlaiIjnlmaa^r

poozt* w p: ó stwie Auutrjackieiii

tol 1I?i***

Niemieckiem .

Sw 11 J?*oron I5*w -

d° VVloch, Francyi, Anglii, Belgii, S Bwajoaryi, l w i

66*°" "

14 k*.m !6k"

i mnyoh pmstw, należących do nwią,k*pontowego

64 koron

16 koron I«kor -

Osobna prenumerata

iTotlSWo

’k

wmrapM ose rmtows rfę.

Rękopisów ladrrłanycb nie i«t o i .!ę

Twffammaanfffssui^^

...

_ _____ ____

1 z 10 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu