Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 736 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

N" 523******

Kraków, Środa 12 Listopada 1913.

Rocznik LXVI.

w-wmn*

*»w *****

mą

CZAS

Wydaniepopołudniowe.

Prenumeratę przyjmują: AdmlnlłtracyaCz.ae wKrakowie iurzędy pocztow*. Miejscową pre

n u m e r a tę księg. S, A. Krzyżanowskiego, handle: St. Kai lińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dżi.n .

Hopcasa i Salomonowej, Cl. Trafik.i. Wł Lwowie ,’C iał" jest do nabycia w k!urach diien. A

S!ucwłkiaga,

*. lokołouukiego, K. Buchłtaba, sa łtacyach kolejowych w Tarnowie, Ritłiowle, Jaśle. Nowym Sącz« aa ą .r ta ł«

w księgarni kolejowej, tudzież na innych jłkwnlejuych łtacyach u portycó w kolejowych.

Ceny ogłoszeń : od wiersza petitem za pierwszy r«z 20 hal,, za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40hak, następny po 15hal. Nadesłane i Nek rologi»

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 haL za każdy raz. Głosy publiczności po 2kor.; komunikatyhandlów,

pokronicei po dziale eko***ncznym; komunikatyprywatne, śluby,zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wie rn a .

Ogłoszenia i prenuirersię przyjmują: we Lwowie biura dzienników I,. Plobna, A. Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; wPodgórzu l’oluralski; w Prze

m yślu A. Juszyński księgarnia i E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisławow!e Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. IJaut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied niu Haasenstein dc Vogler, R. Mosse (także we wszyet*

kich filiach): H. Schalek. M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock di Iierzfeld, i ,. Eriedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt di Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L .Daube i Comp., w Pradze cze

ekiej Fr. Hovork*. Listy z pieniądzmi i przeka zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopleczętowane nie podlegają opłacie pocztefłśy

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

SjeST" Za każdą zmianą adrean dopłaca aią 40 hal.

" ąBfi

ADRES REDAKCYI:ul. św. Tomasza Nr 32. - Telefon Nr 5t

Sprawa robotników zagranicznych.

Poznań 10 listopada.

Nie mały popłoch rzuciła w koła agraryuszów

niemieckich wiadomość, że od pewnego czasu

specyalny komisarz rządu

rosyjskiego bada

w Niemczech stosunki robotników sezonowych,

pochodzących z Rosyi, czyli wyrażając się ści

ślej, z Kiólestwa Polskiego, które przedewszyst*

ftiem dostarcza Niemcom tych robotników. Wia

domość na pifwszy izut oka nie zbyt wiaro*

godna, bo jck aoiąd, rosyjska władza państwo

wa mało się troszczyła o !o* swych poddanych,

szukających zarobku w eą.iedniem państwie, na

wet w tych wypadkach gdy - jak wydarzało sięnie

jednokrotnie —padaliofia/ąnajbaniebniejszych w’y

zysków i nadużyć najjaskrawszych. A!e zbliża się

’termin, z którym kończy się traktat handlowy

pomiędzy Rosyą i Niemcami więc rząd rosyjski gro

madzi w swem ręku atuty, ?a pomocą których

pragnie wywierać przy nadchodzących rokowa

niach odpowiedni nacisk na niemieckie koła rzą

dzące.

Takim atutem, i to bardzo poważnym, jest nie

wątpliwie groźba zamknięcia granicy rosyjskiej dia

robotników, udających się corocznie ns zarobek

do Niemiec. Zamknięcie to granicy, jak dzisiaj

rzeczy się mają, stanowiłoby d!a rolnictwa nie

mieckiego a tem samem dla całego życ a gospo

darczego Niemiec forma’ną klęskę. Bez pomocy

bow’iem robotników zagranicznych o jako tako

racjonalnej eksploatncyi zwłaszcza większych,

aie także i średnich majątków ziemskich nie

mogłoby być raow-y. Więc też od dłuższego już

czasu jak tniecz Darnoklesa ciąży nad rolnictwem

niem eckiem obawa, że kiedyś dopływ ten robo

tników zagranicznych mógłby z tych lub owych

powodów być zatamowany, a chociażby tylko

w znaczniejszy sposób ograniczony.

Na brak zresztą doradców, jak wybrnąć z tak

drażliwego położenia, rolnictwo niemieckie uskar

żać się nie miało potrzeby. Jak z rogu obfito

ści sypały aię i sypią się po części wprost a

wanturnicze projekty, mające zspobiedz kata

strofie, jakąby wy’wołało zatamowanie napływu

robotników z Królestwa Polskiego i Galicyi. Po

między innemi zalecano więc sprowadzać do ro

bót polnych w Niemczech murzy’nów lub kuli

sów chińskich. Najwięcej jednak zwolenników

zdoby’ła sobie myśl obszerniejszej niż dotychczas

kolonizacyi wewnętrznej.

Propitgu e jej przedewszystkiern prasa liberal

na. Oczywiście więcej z politycznych niż gospo

darczych i społecznych względów. Tak wpływo

we i dzisiaj jeszcze w Niemczech a zwłaszcza w Pru

sach stronnictwo zachowawcze czerpie główne

swe siły z wielkiej własności ziemskiej. Kolo*

nizaeya wewnętrzna, przeprowadzona na znaczne

rozmiary, rozdrabniająca na dużą skalę » ielkie

majątki ziemskie we wszystkich dzielnicach nie

mieckich i pruskich, podcięłaby siły żywot

ne tego stronnictwa. A takiej kolonizacyi doma

gają się na wszelkie torty żywioły liberalne, wy

liczając co chwila ogromne latyfundye, znajdu

jące się w posiadaniu poszczególnych rodzin nie

mieckich. Nie zadawala ich bynajmniej przepro

w-adzona wy’łącznie prawie w celach politycz

nych kolonizacj’a w,’ewnętrzna na tak zw’. wscho

dnich kresach pruskich : przemawiają one coraz

natarczywiej także za pareelacyą niemieckich

wielkich majątków’ ziemskich.

W nadzwyczaj trudnem i draź?iwern położe

niu znalazły się wobec tego sgitaey-jnego po

stulatu niemieckie koła agrarne. Patryotyzm i ie

pozwala irn wy’stępować zbyt energicznie prze

ciwko kolonizacyi wewnętrznej na kresach -wscho

dnich, służącej jakoby celom patryoiyeznymi ma

jąeej zabe?,pieczyć niemczyznę przed zalewem

polskim. I ta kolonizacya daje im fi§ dość dot

kliwie we znaki, koloniści, zwłaszcza od chwili

gdy pretendować zaczynają do samodzielnej roli

politycznej, bynajmniej nie są zbyt przyjemnymi

i pożądanymi sąsiadami dla niem eekich wielkich

właścicieli ziemskich. Ale dla domniemanego do

b ’-a

ojczyzny agraryusze, czyli co w tym w y

padku oznacza to samo, zachowawcy niemieccy

ponoszą tę ofiarę i uchwalają nawet coraz to

nowe seiki milionów na kolonizaeyę wewnętrzną

wschodnich kresów.

Sprawa jednak przybiera natychmiast inny

wygląd, skoro środek ten, rzekomo najskuteczniej

szy dla zbawienia ojczyzny zwrócić się ma prze

ciwko nim samym, pozbawić ich dotychczasowe)

gospodarczej, społecznej i politycznej przewagi.

Zdrowy ,,egoizm" stanowił zawsze eecbę najzna

uiienniejszą zachowawców pruskich, temu egoiz

mowi podporządkowywali oni stale rozmaite in

ne względy. Więc też nie ulega najmniejszej

wątpliwości, że ,bezbrzeżnym" planom koloniza

cyi wewnętrznej, obejmująeyra całe Prusy i całe

Niemcy, zachowawcy niemieccy, rekrutujący się

przew’ażnie wśród wielkich właścicieli ziemskich,

stawią opór bardzo energiczny, a opór ten w’0

bec potężnych wpływów, jakimi dzisiaj jeszcze

rozporządza to stronnictwo, będzie także skute*

tcezny.

Ale cóż począć z rosyjskim komisarzem i z nie

bezpieczeństwem braku robotnika? Główny or

gan agraryuszów niemieckich, Deutsche Tages

zeitung, uważa rzekome plany rządu rosyjskiego

w sprawie robotników sezonowych jako ,,strachy

na La-hy".

Po części niewątpliwie słusznie.

Wszelkie bowiem prawdopodobieństwo przema

wia za tem, że rząd rosj’jski, zwłaszcza przy

obecnych więcej niż serdecznych stosunkach po

między Petersburgiem a Berlinem, nie zdobędzie

się na krok tak energiczny, jak zamknięcie

swych gnrnic dla robotników sezonowych, uda

jących się do Niemiec, lecz w stanowczej chwili

zadowoli się temi lub owemi ustępstwami ze

strony niemie k!ej. Jest to tern prawdopodobniej

sze, że los tych robotników, zaliczających się

wyłącznie prawie do narodowości polskiej, jest

mu w gruncie rz-ezy dość obojętny.

Poza tem Niemcy i na tem polu nie są tak

bezbronne, jakby się to zdaw-ać mogło na pierw

szy rzut oka. Wystarczy znieść przepis, zabra

niający zatrudniać robotników zagran’emych

przez rok cały, czyli osiedlać się im w N em

czech na stałe, a napływ tych robotników po

mimo zamknięcia granicy będzie bardzo znaczny.

Zapewne, że zniesienie tego przepisu wywołało

by gwałtowne oburzenie w obozie hakatystyez

nym i nacj’onalistycznym, który już dzisiaj pio

runuje na zalew Niemiec robotnikiem słowiań

skim. Jeśli jednak chodzić będzie w rzeczy sa

mej o los rolnictwa, to rząd niemiecki, poparty

tym wypadku przez zachowaw’ców i prawdo

podobnie przez centrum, nie cofnąlbj’ się nawet

przed tym krokiem.

Rzecz prosta, że spraw-a robotników zagrani

cznych dotyczy w pewnej mierze i naszego rol

nictwa. I nasi, Zwłaszcza wielcy właściciele ziem

scy, skazani są, chociaż nie do tego stopnia co

niemieccy, na pomoc robotników sezonowych.

Więc też i nasza prasa spraw’ie tej baezną po

święca uwagę, zaznaczając przy tem, że w na

szych dzielnicach brak robotnika roluego spo

wodowała przedewszystkiern polityka rządu pru

skiego, wyganiająca w ten lub ów sposób miej

scową ludność wiejską z dawniejszych jej sie

dzib i zmuszająca ją szukać zarobku w innych

stronach.

wszelkim praktykom pozakonstytucj’jnym. Na

stępnie w kraju naszj’m nie zachodzą te formal

ne powody, które w Czechach spowodowały po

w’ołanie koinisyi administracyjnej. W Czechach

bowiem marszałek krajowy ks. Lobkowitz zgło

sił swą dymisyę, zrze.kł się sprawowania prze

wodnictwa w wydziale krąjowj’m; podobnie po

stąpił szereg członków wydziału krajowego cze

skiego. W tym stanic rzeczy rząd zdecydował

się na powołanie komisyi administracyjnej. U nss

tego wy’padku niema; u nas wydział krajowy

jest skompletowany i nic formalnie nie stoi na

rzeszkodzie, aby normalnie funkeyonował Lecz

rów-nież i merytorycznie - u nas nie ma powodu

powołania komisyi administracyjnej. W Czechach

z chwilą zatamowania życia autonomicznego oka

zała się moż!iwośe siągnięcia do niezużytych je

szcze źródeł finansowych. Wobec tego, że sejm

funkcyonow-ać nie mógł, nie mógł uzdrowić go

spodarstwa kraju przez sięgnięcie do nowych

ź’ódeł finansowych, do uchwalenia podwyżki

podatku od piwa — muriała uczynić to komisya

administracy’jna, bo u nas podatek od piwa i bez

komisyi administracyjnej wy-nosi dawno dwa ra

zy tyle, ile wynosi w Czechach pó podwyżce,

dokonanej przez komisyę administracyjną. Licze

nie zaś Da podw-yżkę podatku od wódki okazuje

niezrozumienie faktycznego stanu rzeczy, gdyż

podatek ten jako państwowy może bye uc-hwa

lony tyiko przez parlament i wchodzi w zwią

zek przyczynowy z uchwaleniem t. zw .

,małego

planu f nansowego".

Komisya administracyjna

w Gaiicyi jest zatem i merytorycznie nieuzasa

dnioną. Wreszcie ostatni, najważniejszy argument,

przemawiający’ przecie’ możliwości obdarow-ania

Gaiieyi komisyą administracyjną : nasza autono

mia tyle nas kosztowała tak głęboko jest zako

rzeniona w poczuciu społeczeństwa, w kraju pa

nuje takie odczucie ważności uratowania antr

nomii — iż mowy być o t*-m

nie może, aby

Koło polskie zgodziło się kiedykolwiek na zastą

pienie aparatu autonomicznego rządową komisyą

administracyjną".

Gaz. wieczorna pisze:

,D laczego w Galicyi niemożliwa jest komisya

administracyjna? Przedewszy-sikiem dlatego, że

czy’nniki odpowiedzialne, zajmujące najwyższe

stanowiska, jej sobie nie życzą, są przeciwne

Emigracya.

(Telegr c. k . Biura korsspondeńcyjnego).

Wiedeń l? listopada.

Na wczorajszem posiedzeniu komisyi budże

towej przemawiał pestl Lasocki, który

zaznaczył na wstępie, że cała sprawa emi

gracyjna przedstawiana j»«t publiczności jako

nastę.r»two walki konkurencyjnej między dwoma

wielki emi Towarzystwami emigracyjnemi, po je

dnej stronie ,Poolu* i

,Austro-Americany’11, za

leżnej od ,Poola* po drugiej zaś stronie ,,Cana

dian Pacific". Mówca nie jest ani zwolennikiem

,Poolu" ani ,Canadian Pacific." Aby określić swo

je stanowisko wobec ,Poobi" powołuje się na

interpelacyę swoją wniesioną w mami r. 191*2,

w której krytykował zarządzenia rządu niemie

ckiego dla poparcia ,Poolu". Dalej wskazuje na

swoje wywody na ankiecie emigracyjnej, na któ

rej ostro krytykował postępowanie ,Austro-Ame

’ icanj’ " i oświadczy’ł , że Polacy nie mają powo

du w obecnych stosunkach do entuzyainowania się

tem Towarzy’stwem. O swoje-n stanowisku wo

bec ,A ustro - Americaiw" podczas działalności

swojej urzędniczej nie może mówić ze względu

na tajeranieę urzędową, ale ani d!a ,Canadian" ani

dla działalności ,Austro-Americany" nie był szcze

gólnie przychylny. W mowie z dnia 17 maja

1912 roku zajmował się obszernie tą sprawą i

podobnie jak dzisiaj poseł Stapiński żalił się na

zaniedbywanie emigrantów przez wszystkie wła

dze, zwłaszcza przez władze konsularne. Teraz

nie ma powodu zmieniać tego stanowiska, po

nieważ także działalność ,Austro - Americany"

wcale się nie zmieniła. W Galicyi ijna Pobrzeiu

prowadzi się procesy przeciw ajentom ,Austro—

Americany", którym zarzuca się poprostu rabo

wanie ludzi, wydawanie rosy-jskich dezerterów i

lichwę. Brakowało jednak energicznego wkrocze

nia rządu austryackiego. ,Austro-Americana",mi

mo, iż zastępcy rządu w komisyi socyalno-polity*

cznej oświadczyli, że Towarzystwo to nie jest

przedsiębiorstwem austryackiem, przez wiele lattak

oyla protegowaną, iż naw-et otrzymała subwencyę

bez zezwolenia parlamentu. Od lat usiłowali akcyo

naryu8ze, przynajmniej austryaccy, przeprowa

dzić sanacj-ę

,Austro-Americany" w duchu prze

kształcenia jej na rzeczyw-iście austryackie To

warzystwo. Zarządzenia sanacyjne nie prowadzi

fy jednak do celu, ponieważ obawiano się, że

z poparcia zagranicznego Towarz. przez rząd

austryacki mogłaby d!a ,Austro-Americany" wy

niknąć niebezpieczna konkurencya. Przy powię

kszeniu kapitału ,,Austro-Americany", na co prze

cież władze austryackie miały wpływ, należało

żądać rękojmii, że nowe akcye dostaną się do

rąk austryackich.

Mówca prosi ministerstwo handlu o wyjaśnie

nie następujących pytań : lic wynosi kapitał au

stryacki w ,Austro-Americanie" i w ,Canadian—

Pacific" i które z Towarzystw zatrudnia więcej

Austryaków? Czy jest rękojmia, że ,Canadian"

przynajmniej w części przeprowadza budowę o

krętów, reparacye itd w Austryi i czy w Austryi

pokrywać będzie zapotrzebowanie prowiantów?

Dlaczego ministerstw-o handlu wówczas, gdy by

ła sposobność, zwłaszcza w czasie upływu umo

wy ,Americany" z Poolem w r. 1909 i 1912

nie zagroziło temu Towarzystwu odebraniem sub

wencyi, a nawet odebraniem koncesyi, jeżeli nie

zmieni stosunku do Poolu i nie zaprowadzi linii

do Kanady, skoro była potrzeba takiej linii. Dla

czego nic wydano odpowiednich przepisów celem

ochrony wychodźców? Czy w tej mierze odbyły’

s:ę w roku 191*2 rokowania z ,,Au3tro-Ainerica

ną" i z jakim skutkiem. Należy jak najsurowiej

postępować wobec ,Austro-Americany" z powo

du jej przewinień wobec państwa i na polu służ

by emigracyjnej. Ale zarazem należy uwzględ

nić, że dość znaczna część kapitału tego Tow’a

rzy-stwa pozostała w rękach austryackich, że za

trudnia ono wyłącznie personal austryacki i po

w’iększej części pokrywa w Austryi zapotrzebowa

nie co do okrętów, reparacj’i i prowiantów, że

raczej to Towarzystwo uważać można za au

stryackie, aniżeli ,Canadian Pacific".

Nikt nie może twier-dzić, że przez nadanie

koncesyi ,Canadian-Paeific" zyskała poparcie au

stryacka! służba okrętowa, bo towarzystw-o to

jest jeszcze mniej austryackiem, aniżeli ,A*rstro—

Amerieana". W sprawozdaniu ministerstwa handlu

wyliczone są korzyści z nadania koncesyi ,Cana

dian-Pacific". Wskazano tam na potrzebę komu

nikacj-i z Kanadą, celem zwiększenia rynku zby

tu towarów austryackich. Mówca nie w-ierzy-, aby

wywóz austryacki mógł tam współzawodniczyć

z wy-wozem angielskim. Jako drugi powód, na

danie koncesyi ,Canadian-Pacific" podano, że

przez to zwiększyłby się w dwójnasób ruch w-y

chodźczy na Tryest, a!e nie właściwą jest rzeczą

traktować ruch osobowy według takich samych

zasad, jak ruch towarowy i patrzeć na tą kwe

styę po prostu ze stauowiska zwiększenia int4n

sy-wności ruchu. Zresztą pcłoźente geograficzne

Tryestu nie nadaje się do ruchu wychodźczego

do Ameryki północnej. Wychodźcy wolą drogę

na Antwerpię, bo jest wygodniejszą. Wszystkie

inne korzyści, które, zdaniem ministra handlu,

wynikły z nadania koncesyi ,Canadian-Pacific",

przyszłyby i wówczas, gdyby popierano towa

rzystwo austryackie a nie zagraniczne. Odaosi

się to zwłaszcza do stosunków w niemieckich

stacyach kontrolnych, gdzie po nsdaniu owej

koncesyi szykany bynajmniej nie zmalały. O wie

le właściwiej bvłby- rząd postąpił, gdyby zamiast

dawać koncesyę towarzystwu ,Canadian-Pacific*,

zwrócił się był energiczniej do władz niemie

:kich a zwłaszcza pruskich i zażądał zniesienia

stacyj kontrolnych, które stosowały wobec ob

cych wychodźców zarządzenia przymusowe. Sta

cye kontrolne z pewnością nie licują z przyjaz*

lymi stosunkami między obu państwami, należy

w drodze dyplomatycznej poczynić pewne stara

lia z ewentualną groźbą, że przeprowadzone bę

ią podobne z?r/r,dzenia w Austryi wobec oby

wateli niemieckich.

Ministerstwo handlu zupełnie szczerze przed

staw iło stan rzeczy. Szczerość ta dowodzi, zda

iiem mówcy, że urzędnicy ministerstwa band!u

!zialają w dobrej wierze i że osobiste ataki na

lich byly nieuzasadnione. Ale w oświadczeniu

swem ,Canadian" zaprzecza, aby prowadziła u

xłady w sprawie wstąpienia do ,Poołu".

Jeżeli

Towarzystwo to wystąpiło z ,Poolu",

a następ

nie znowu do niego chciało wstąpić, to Austrya

aie wiele miała korzyści z koDC-syi. Wynikiem

całej akcyi jest to, że wychodźtwo austryackie

do Kanady odbywa się dzisiaj za pośrednictwem

okrętów zagranicznych. Ze stanowiska państwo

w-ego i gospodarczego wychodźtwo do Kanady

nie jest korzystnem. W roku 1910 ka adyrjgkie

ministarstwo spraw zagranicznych wydało bro

szurę p. t.

,Kanada: kraj dobrych sposobności".

Broszura ta zaleca wychodźtwo robotników do

farm i służby żeńskiej, nie zaś robotników prze

mysłowych.

,Losy" rolne w Kanadzie rozdaje

się tylko obywatelom amerykańskim, względnie

tym, którzy zobowiążą się przyjąć to obywatel

stwo ; z tego wynika, że rządowi kanadyjskie

mu idłie o trwałe osiedlenie się wychodźców.

Powrót emigrantów z Kanady jest wogóle wy

kluczony. I)alej emigranci w Kanadzie narażeni

są na niebezpieczeństwo pcd względem narodo

wym, gdyż rząd tamtejszy czyni co może, aby

ich wynarodowić.

Na osadników w Kanadzie wybiera sę tylko

chłopów zamożnych, którzy, jąk rząd kanadyj

ski sam oświadczył, rozporządzają kwotą 5000

kor. i sami pokrywają koszta prdróży. Koszta

te na rodzinę złożoną z 4 osób, wynoszą 1500

kor. W Galicyi cbłop posiadający 6500 kor. u -

ehodzi za dosyć zamożnego, :noże w kraju ku

pić grunt i wyżyć na nim Ale w ten śposób

właśnie emigrują chłopi zamożni, silni i energN

ozni a państwo ich traci. Wobec t-Jgo ze stano

wiska państwowego wyehodźctwo do Kanady

nie zsstuguje na poparcie. Także stosunki za

robkowe w’ Kanadzie nia są korzystne. Konsul

austryaeki w Winnipegu w sprawozdaniu z dn.

13 września b. r . wprost ostrzega przed wy

chodźetwem do Kanady. Można przyznać, że

specj-alnie dawniej w Kanadzie wielu robotników

miato znaczniejszy zarobek, ale br*k danyeh do

twierdzenia, że obecnie stosunki zarobkowe w

Kanadzie są korzystno. Z urzędowych i prywa

tnych sprawozdań wynika raczej, że stosunki

zarobkowe są nie korzystne. Kanada jest krajem

agrarnym, robotnicy znajdują tam zatrudnienie

chwilowe, ale gdy wielka rze?za robotników na

płynie do kraju brak jest pracy i ludzie giną,

Mówca cytuje szereg listów emigrantów, którzy

zgodnie donoszą o wielkiej nędzy wśród wy

chodźców. Zanim dopuszczono iego rodzaju pro

pagandę należało /badać stosunki a zwłaszc.za

nie należało tolerować agitacyi za wychodź

ctwem.

Co do emigracyi zarobkowej należy być o

strożnym, ale osadnicza nie powinna być popieraną.

Przeciw ,Canadian" powinny były powstać tem

większe wątpliwości, że jest ona nie tylko przed

siębiorstwem okrętowem, ale także kolejowem i

gruntowem. Na 175 milionów zysku tego Tow-a

rzystwu przypada tylko 10 milionów na ruch

okrętowy. Towarzystwo to ma 4’/o miliona hek

tarów do zaludnienia, a dąży do zwiększenia

rentowności swoich kolei przez kolonizowanie

środkowej i zachodniej Kanady. Z tych powo

dów należałoby zachować wobec tego Towarzy

stwa wielką ostrożność; jak słychać, w Nicm—

MAC1EJ WIERZBIŃSKI.

WIOSNA LUDÓW.

Powieść historyczna z r. 1848.

p24)

---- -------------

(Ciąg dalszy).

Na tle kalejdoskopijnie zmieniających się grup

wspaniale zarysowywała się hetmańska postać

pana Arsena, jakby przez naturę do eelów re

prezentacyjnych przeznaczona. Wysoki, o pięk

nych rysach twarzy, z orlim nosem, kruczą, si

wiejącą czupryną, wąsem v/ dół spływającym,

domagał się niejako rumaka i buławy, taka bila

odeń bujna żywotność, takie dostojeństwo. Obok

niego pani Arsenowa, lubo o niezwykle ujmują

cej i słodyczą tchnącej twarzy, dreptała niepo

zornie.

W jasno-niebieskich jej oczach perliły się łzy

co chwila, nie mogła opanować rozrzew-nienia

nad ,wszystkiem" i napatrzeć się na swego Ra

fała. Pierworodnego bowiem syna kochała najgo

ręcej. Więc wędrowała za nim wzrokiem, pełnym

zachwytu, gdy’ uwijał się między i gośćmi i cza

sami, ot tak, bez określonej przyczyny, bez sło

wa, brała głowę ,jego w dłonie i tuliła do mat

czj’nego serca swój skarb nad skarby.

On również op!ąfał matczysko ramionami

zwierzał się| z amorów, sławił Krysię, a pani

Arsenowa jut nietylko, jako matka wcielała się

w tę ,aferę" sercową i uprzedzała myślami ży

czenia syna, ale z czysto kobiecego punktu w i

dzenia interesowała się żyw-o kwestyą, co będzie

dalej.

Zaczem Rafał wytoczył sprawę przed ojcem

i postawił ją stanowczo, oświadczając, że wszel

kiemi sposobami dążyć będzie do uzyskania przy

zwolenia państwa Pinińskich na zw-iązek z Krysią.

Nie dziwię ci się -

wycedził pan Arsen,

czuiąc na sobie wzrok syna, i ciągnął: Nie by

lobr’ to źle, chociaż dostałbyś każdą inną pannę,

co się zowie... Chciałbyś, abym ja przedsięwziął

jakie kroki? Ale to się nie da... Nie wiem, jaką

drogą mógłbym zbliżyć ?ię do Gulczewa - w-y

rzekł w zamyśleniu.

Musisz sobie sam radzić.

Ale pewien serca panny... mógłby’ś nawiązać ser

deczne stosunki z jej bratem, który zaciągnął się

do naszego wojska. Byliście bodaj w’ dobrej ko

mitywie... A gdy’by Pinińska nie zgodziła się ża

dną miarą na wasz marj’aż, to co poczniesz?

Nie wiem, ale Krysi się nie wyrzeknę.

Wykradniesz ją? - podsunął synowi p.

Arsen.

Nawet do tego gotówbym się posunąć...

Po chwili milczenia p. Arsen szepnął lakoni

cznie :

Nie dziwię ci się...

Gwar głuszy’ł i szepty. Rozsiadłszy się, gdzie

i jak się dało w bezceremonia!nem obozowisku,

nawet na łóżkach i walizach, kilku panów za

stanawiało się, kto zostanie naczelnym prezesem

W. Ks. Poznańskiego. Rozważano widoki dwu

kandydatów, któ»ych nazwiska były na ustach

wszystkich: Gustawa Potworowskiego, obywa

tela o szlachetnej fizyognomii duchowej, i Dra

Kraszew’skiego, męża zgoła niepospolitej warto

ści. A potem wzięto pod mikroskop Mierosław

skiego, którego przyjazdu spodziewano się lada

dzień. Wy’sunięty’ na świecznik przez lud berliń

ski, a jeszcze może więcej dzięki temu, że mi

nistrowie uważali go za arcywpływ’ow’ą figurę

i konferowali z nim, jako z przedstawicielem

interesów’ Wielkopolski, pan Ludwik w’ydawał

się dość powszechni’: wskazanym na w-odza pol

skiej s:ły zbrojnej. Sądzono, że w razie wojny

z Rosyą, Prusy chętnie powierzyłyby mu budo

jwę korpusu polskiego. Podnosiły się w-szakże

gromkie protesty i proponowano, aby sprowa

dzić z Belgii jenerała Kruszewskiego, który po

siadał opinię doskonałego organizatora.

Rafat, Jaś i sio!ra ich Joasia u w ijali się wśród

gości, nalewając węgrzyna w kieliszki, roznosząc

przekąski. Hoża, czarnobrewa dziewczyna czuła

się tu w’ swym żywiole: żywa. żądna zabaw,

nieraz na wsi wzdychała do gwarnego salonu.

W drugim pokoju, gdzie pełno by-ło młodzieży,

przydybała Wichurę, którego znała od dziecka.

—

Panie Stachu, przyszedt do Węgierc list do

pana adresowany i to ręką kobiecą.. Mama ma

go w walizie. Zgadnie pan od kogo ? — pytała

z uśmiechem.

—

Nie wiem.

—

List z Kongresówki. Ej, panie Stachu, pan

się tam bałamucił!...

—

groziła mu palcem.

Oczyw’iście był to iist chyba od panny Anie

li. Nie zapomniała o nim jeszcze! Cóż mogła

chcieć ?

Pytanie to przefrunęło szybko przez zapró

szoną głow’ę Stacha. Pił po przyjęciu Libelta na

rynku ze starym Wrzałą, pił potem rzetelnie ze

szlagonami w starodawnej winiarni, ale nawet

w tym stanie do sentymentów się nie skłaniał.

Nabrał jeno fantazyi i język zwykle leniwy

rozwiązał mu się tak, iż stawał się nawet wy

mownym.

—

Ej, może i bałamuciłem się trochę..

—

śmiechał się wobec dobrej znajomej nie krępo

wany.

—

Już sam nie wiem, jak tam było. Te

raz nie panna mi w głowie, jeno wojaczka!

Pannie Joasi to oczywiście miłość kołem chodzi

po głowie. Nie dziwota! No, kawalerów tu huk.

Możeby pani w’ybrała sobie którego?

—

Jeszcze im się n.ie przyjrzałam .

—

Nie wierzę. Niewiasta w nrg zlustruje

chłopca od s’óp do paznogci. No, który z nich

najładniejszy?

—

Pójdę sobie, bo pan Stach poczyna mnie

per3yflować! Jutra musi mi pan opowiedzieć

wszystko o tej swej m łości w Kongresówce !

Wykręciła się na pięcie i przepadła w drugim

pokoju. A Stach, klapnąwszy na poręczy’ prze

ładowanej kawalerami kanapy, sięgnął pa swój

kieliszek, uśmiechający się płynem złocisty’m,

i wpadł w wir rozmowy, o pannie Anieli nie

myśląc.

I w kole młodzieży, jak wszędzie, wierzono

w gałązkę oliwną, zawieszoną nad Poznaniem.

Odpowiedź Niemców na odezwę komitetu zasnu

ła oczy bielmem. Wszyscy byli wystąpieniem

Brachvogla zachwyceui.

—

Mnie to nie rozczula! — oblał ich Stach

zimną wodą.

—

Gdy my na wozie, Niemcy mó

w’ią do nas: ,,bracia!"...,

gdy oni górą:

,,sło

wiańska hołota!" Sentymentów zaniechawszy,

trza nam mocno stanąć na wozie i... kropić to

plemię padalcze, żeby’ na nasienie nie zostało,

kropić, żeby do Lucyfera czmy’chnęli na skargę!

—

Ja z wami! — huknął major Kirkor.

—

Nie na to przybyłem tu, aby całować się z Pru

sakami, ale aby ich stąd przepędzić na cztery

wiatry !

—

Ale oni bić się z nami nie chcą — wtrą

cił młody ziemianin Bach-Lewiński.

—

Ślubują nam braterstwo! — rzucił pan

Twardowski.

—

Ślub wilka z barankiem — mruknął Stach,

a Rafał zaczepił go:

—

Powiedz-no, Stachu, cobyś ty zaordynował,

gdyby spytano cię o radę, jak radzić w tem po

łożeniu ?

-—

Cobym radził? Nakazałbym w tej chwili,

ahy każdy Polak, co chodzić potrafi, chwytał za

broń lub kosę i nie popasając, zdążał do jedne

go z tych czterech punktów zborny’ch, jakie w’y

znaczono w spisku przed dwoma laty’ .

—

Organizacya ówczesna była rzeczywiście

dobra — zauważył p. Łyskowski z Prus Zacho—

dnich.

—

To też zdaje się, że teraz na niej o

pierać się będzie wydział wojenny.

—

Dobrzeby to było — rzekł Stach.

—

Nie

marnow’ać drogiego czasu na gadaniny*. Tu trze

ba czynu i to zaraz, puki prusaki bez głowy

i bez wojska.

—

Istotnie - zauważył Rafał, jako oficer pru

ski dobrze poinformowany — w Poznaniu niema

więcej nad sześć tysiący chłopa a w’ tem w idu

naszych. Gdyby się do nich zabrać?!

—

1 cytadelę opanować! — wpadł Słom

czewski.

—

Stach dobrze mówi — ciągnął Rafał.

—

Bądź jak bądź należy wystaw-ić poważDą siłę

zbrojną, zarządzić elenement en masse, które

byłoby poparciem w układach z koroną, przejęło

Niemców respektem. W tym razie będziemy go

tow i na każdy wypadek.

—

Nie zwlekać ani chw’ili! Niech tam sobie

komitet z Berlinem paktuje; nic nie szkodzi, ale

bodaj nic nie pomoże. Bądź jak bądź tu w Po

znaniu powinien on zażądać od Niemców, aby na

znak zgody i przyjaźni z fortów wojsko wyco

fano a mianowicie z cytadeli, z której można

Poznań w kupę gruzów zamienić.

—

Ależ my niebawem ruszymy pospołu z Pru

sakami na Rosyę - zauważy-ł Bach-Lewiński.

—

Co nas obchodzi w-ojna Prus z Rosyą?! —

zasierdził się Stach.

Zresztą w-ątpię, aby się

za !by wzięli. Nie naszą rzeczą pakować palce

między drzwi. A kto słyszał, aby mając na kar

ku taką pijawkę, takiego zdradzieckiego sępa,

szykować się tam na jakąś wyprawę daleką?

Toż jasne, że kto ma przed nosem Prusaka,

musi wpierw uprzątnąć go z drogi, nim pocznie

my-śleć o czem innem. Najgorszy nieprzyjaciel

ten, co Dajbliższy.

(C, d, n.)

-----------------

_ »,» «- » . » t . ..................

—t -i 1..ii»

iiiiiit wiyłiiiirapwiprawTwiiwąi’^"rwwrfwr)tateBwWI

,CZAS" wychedsi i wyjątkiem słnt po niedzieli i świętach arocayatych dwa rasy dziennie, a wiaaaowfesSes

o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Kumer wieczorny 10 hai.,

ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

l!na cn!y rok na kwartał Ina 1 miesiąc

Kra ko w ie w m i e j s c u ..........................................................jj 39 koron

7kor.50h. 2kor.50kal,

,2 odnoszeniem do domu ......

36 koron

9kor. —

3kor. —

Pocztą w pa ń stw ie A u s t r y a c k i e m ...............................................

36 koron 9 kor. -

3 kor.

Z dw u krotną wysyłką p o c z to w ą ...............................................

42 koron

10kor.50ta. 3kor.50haL

. . o c z tą w p a ń s tw ie N i e m i e c k i e m ...............................................

42 koron 10 kor. 50 n.

3kor. 50hal

u o wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron

12 kor. -

4 kor.

w państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy poe*a*we) 16 rb. 20 k . 4 rb. 05 k. 1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagraniczny,a , mających debit w państwie rosyjskiem ,

;n*1PrzYjrciu5ąurzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

WŁOSKWie i O desie . Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

4 ogłoszenia przyjmują; w W arsza w ie biuro ogłoszeń Ungra, L i E. Metzl i Sya,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w K ijo w ie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilnie biuro

dzienników K. faubera.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu