Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 680 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Ner 57.

Kraków, Czwartek 10 Marca 1892.

Rocznik XL

CZAS

Prenumerfctą przyjmują:

Administraoya -CZASU" w Krakowie i urzędy pooztowe. Hlejieswą pren userstę księ

parnia 8 . A. Krzyżanowskiego, handel Smidowicza w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoc%eń

Ignacego Herza przy placu Maryackim 1. 9 , handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, główna trafika róg

Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoisenln (inseraty) przyjmuje się za opłatą oa miejsoa wierszu

drobnym drukiem (petit.) za pierwszy raz 10 ot,, za każdy następny po 5 ot. -

Ifadetłane (na 3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ct. za każdy raz. — U fłoneala 1 prenunerstf przyj

mują: we Lwowie Biuro dzienników ulica Karola Ludwika 1. 9; w P a r y ś n wyłącznie p. Adam,

106 bis Boulevard Raspail, (prenumeratę p. W. Kaczkowski, Courbeyoi pod Paryżem, m e du Chemin

de fer 44); w Wied nia pp. Haascnstein A Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M,. Berlinie,

Lipsk u, Bazylei i Wrooławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i No

rymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J . Danneberg, H. F riedl, (tylko prenumeratę pp. H. Gold

schmidt A C.), w Fraakfarole n. H. G. L. Daube A Co. W’ Waru awie przyjmują ogło

szenia pp. Reiohmac i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

Kraków 9 marca.

W gmachu parlamentu austryackiego zagaił

wczoraj minister skarbu obrady ankiety, w któ

rych spoczywa pnnkt ciężkości doniosłej sprawy

uregulowania waluty. Sprawa ta, prócz wewnętrz

nego w życiu ekonomicznem monarchii związku

z traktatami handlowemi, ma jeszcze jedno z nie

mi zewnętrzne podobieństwo. Oto, tak jak one,

sprawa regulacyi waluty z natury swej uchyla

się od właściwego parlamentarnego traktowania;

ciała ustawodawcze dadzą tylko wynikowi obrad

komisyj sankcyę swą, lnb jej odmówią.

Ważne więc zadanie czeka obradującą w tej

chwili w Wiedniu ankietę: z wagi tego zadania

zdaje sobie zapewne sprawę rząd, jeśli i on prze

jęty jest tą samą myślą, która przyświecała po

przednikowi dzisiejszego ministra skarbn; przy

odnowwdu^ugody z Węgrami za czasów minister

stwa Otmajewsuicg^r__zagtrzeżono wyraźnie w ar

tykule XII ugody, zwołanie

komisyi

w tej sprawie, co świadczy, że na te facfiowc

obrady szczególny w akcyi całej kładziono nacisk.

Ze składu obecnej ankiety sądząc, nacisk ten

osłabł nieco w ostatnich czasach — nie chcemy

przypuszczać, żeby się to stać mogło pod wpły

wem sfer spekulacyjno-kapitalistycznych, których

organa zgodnym cbórem poniżają systematycznie

znaczenie tych obrad fachowych. Mówimy, że

skład komisyi, a raczej jej większość, wskazy

wałaby pewne osłabienie przeświadczenia o wadze

i znaczenia samejże komisyi. Mniejsza jnż, że

w gronie członków komisyi znajdujemy oficyali

stów banków prywatnych — rzecz co najmniej

niewłaściwa — ale, co ważniejsza, większość an

kiety, większość przeważna reprezentnje jednę

tylko, naszem zdaniem nie decydojącą sferę inte

resów, wchodzących w grę w ważnej tej sprawie.

I kiedy w obradach Gał. Towarzystwa gospodar

skiego podniósł się głos, wskazujący doniosłość

kwestyi walutowej dla rolnictwa w Austryi,

wówczas niepokój bndził się mimowoli na widok

składa aastryackiej komisyi walutowej.

Reprezentacya krajn naszego w tej komisyi, ła

godzi na szczęście te obawy; ale wobec tego, że

obrad plenarnych nie będzie wcale, łatwo o osta

teczną decyzyę, która — zwłaszcza w sprawie re

lacyi — mogłaby mieć dla nas skutki bardzc

ujemne.

W ogóle, jak dotąd, najdodatniejszą stroni

dysknsyi, która obraca się około kwestyi nregn

lowania wa!nty, jest zgoda powszechna, że Anstro

Węgry posiadają warunki do przeprowadzeni!

tej akcyi, a więc równowagę budżetową i korzy

stny bilans handlowy.

I tntaj nie możemy powstrzymać się od stwier

dzenia okoliczności, która dziwne rznca światłe

na czynniki obecnie akcyę uregulowania wa!nt}

prowadzące. Memoryał o pieniądza papierowya

w Austryi, przedłożony przez ministerstwo skarbt

członkom ankiety, szeroko rozwodzi się nad za

sługami wszystkich tych, którym.... nie ndało si(

stworzyć realnej podstawy dla dzieła będącege

obecnie w toku. Dziwnie lakonicznym staje sit

memoryał, gdy dochodzi do czasów nowszych

gdzieby mu przyszło wymienić nazwisko człowie

ta , który przywrócił równowagę w budżecie

pierwszy podjął nie płatoniczną jnż, ale rzeczy

wistą, bo praktyczną inicyatywę w sprawie wa

lutowej wobec Węgier. Jestto — jakby to powie

dzieć — brak przyzwoitości, a przytem chybił

cela: zamilczaniem nie nsunie się faktów z dzie

jćw reformy waluty, a da się tylko powód d(

mniej lnb więcej złośliwych komentarzy.

Pomagając zadziwiająco krótkiej pamięci au

tora memoryałn, stwierdzić możemy, że wskuteł

reorganiaacyjnej działalności iruunjorrekingo «two

rzono istotnie jeden z zasadniczych warunkóv

reformy wa!nty w Austryi.

Od tych warunków zaczyna się, ale na nich

nie kończy się wcale kwestya. Dobrze, że można

podjąć akcyę, baczyć jednak głównie trzeba na

to, jak ją przeprowadzić.

Dr Steinbach w mowie swej inauguracyjnej

stwierdził rzecz, znaną zresztą powszechnie, że

przejście do wypłat w gotówce nie wyczerpuje

bynajmniej sprawy, będącej przedmiotem obrad

ankiety. Stosunek wartości złota do srebra, dzi

siaj tak anormalny, rodzi cały szereg trudnych

a doniosłych pytań, a od odpowiedzi na nie za

wisła cała wartość uregulowania walnty.

Nie ta miejsce rozbierać te pytania i starać

się o ich rozwiązanie. Zachodzi tn między dzień

nikiem a pracą fachową ten sam stosunek, co

między parlamentem a ankietą walntową. Co do

szczegółów więc, szczegółów zresztą pierwszorzę

dnej wagi, odesłać musimy czytelników naszych

do ostatniej pracy prof. Milewskiego, wybornego

znawcy kwestyi monetarnej, nW sprawie refor

my walnty w Anstro Węgrzech," drukowa

nej w ^marcowym zeszycie Przeglądu Polskiego.

Stwierdziwszy ogólne warnnki reformy, czekać

będziemy na wyniki konfereucyj fachowych, aby

następnie na ich podstawie ocenić, czego się mo

narchia, czego się Galicya spodziewać mają na

trzeźwo z całej tej sprawy. A trzeźwość tu po

trzebniejsza, niż gdziekolwiek — regnlacya wa

luty jest jedną z tych spraw, które zyskują o

tyle, o ile się je traktuje z mniejszym entuzya

zmem, a większą rozwagą.

—

Przegląd polityczny.

O wczorajszem posiedzeniu Sejmu czeskiego

otrzymuje Wiener Allg Ztg następującą depeszę:

,,Przed budynkiem sejmowym zebrały się wielkie

tłumy lndności, pomiędzy któremi znajdowało się

bardzo wieln studentów. Policya rozpraszała zbie

gowiska. Galerye były przepełnione. Podczas roz

praw sejmowych namiestnik rozmawiał z posłami

lewicy; zwłaszcza z Plenerem konferował prze

szło pół godziny wśród ożywionej gestyknlacyi,

poczem zwrócił się do Dra W alderta, Dra Rich

tera i innych posłów z lewicy. Wróciwszy do stołu

rządowego, naradzał się namiestnik z komisarzem

rządowym i z marszałkiem. Te konferencye na

miestnika budziły żywe zainteresowanie wszy

stkich stronnictw. Poruszenie w Izbie było nie

zwykłe. Pierwsze czytanie projektów ugodowych

odbędzie się na przyszłem posiedzeniu, które zwo

łane jest na piątek."

—

O przebiegu posiedzenia

nadchodzą jeszcze następujące szczegóły: Przed

przejściem do porządkn dziennego odczytano pi

sma prezydyum namiestnictwa do marszałka, do

tyczące przedłożenia projektów ugodowych. Pier

wsze pismo odnosi się do reformy wyborczej, a

stawy o knryach i koniecznej wskutek tego zmiany

ordynacyi krajowej. Trzy te projekty stanowią

organiczną całość; przedkładając je, rząd wywią

znje się ze zobowiązania, nałożonego przez arty

kuł 11 protokółn ugodowego. (Wesołość na ła

wach młodoczeskich). W dalszym ciągn pismo

namiestnictwa omawia bliżej zasady, na których

oparta jest nowa ordynacya wyborcza i wykazu

je, że za podstawę do niej służyły wyniki spisu

ludności i rozkładn podatków, oraz liczba niemie

ckich i czeskich wyborców

w poszczególnych

gminach. Pismo wyjaśnia wreszcie powody zali

czenia pewnych gmin do grupy miast oraz roz

działa na grupy większej posiadłości. Za pośre

dnictwem drugiego pisma przedkłada namiestnik

operaty w sprawie rozgraniczenia powiatów są

dowych; za pośrednictwem trzeciego projekt, doty

czący szkół mniejszości.

Niemiecka polityka kolonialna nie doczekała się

dotychczas zbyt świetnych rezultatów z zamorskich

posiadłości któremi kieruje, a w opinii pnblicznej

i w parlamencie daje się odczuwać pod wzglę

dem zapatrywania na pożytek i potrzebę tych po

siadłości pewien prąd krytyczny, który znajduje

swój wyraz w rozprawach Izby poselskiej nad

etatem kolonialnym. Opozycya jednak jest w dość

trudnam położeniu, gdyż cesarz Wilhelm II jest

osobiście gorącym zwolennikiem nietylko utrzy

mania, lecz nawet o ile możności rozszerzenia

sfery działalności wpływów niemieckich w Afryce

i Australii, a kanclerz Capriyi, pomimo nadęr trze

źwego i spokojnego poglądu na te sprawy, musi

ulegać życzenia swego monarchy.

Z dotychczasowych posiadłości niemieckich, naj

mniej obiecującym, a poniekąd najkosztowniejszym,

był brzeg południowo-zachodniej Afryk’, położony

pomiędzy osadą angielską przylądka Dobrej ca

dziei, a portugalskiemi koloniami, znany pospoli

cie pod niewłaściwą nazwą nAngra peqnena."

Brzeg ten składa się z piaszczystego płaakowzgó

rza pozbawionego znpełnie wody i bezleśnego, —

zaś Jedyną dobrze osłoniętą zatokę, zwaną Wielo

rybią, zatrzymali dla siebie Anglicy; nieliczni tu

bylcy, należący do plenron Namagua i Herero,

okazali się bardzo niegościnnymi dla niemieckich

przybyszów, a wszelkie próby założenia pomiędzy

nimi stałych niemieckich osad okazały się do

tychczas bezskutecznemu Nic też dziwnego, że

przeciwko corocznym wydatkom na te bezpłodne

piaski — wynoszącym 200,000 marek — podnio

sły się głosy surowej krytyki w parlamencie,

mianowicie pomiędzy wołnomyślnymi i socyali

stami. Rozprawy, toczone nad tą pozycyą, dały

nawet powód do ostrego zajścia pomiędzy Barn

bergerem, który odmówił posiadłościom, w połu

dniowo-zachodniej Afryce położonym, wszelkiej

wartości, a hr. Arnimem, siostrzeńcem znanego

dyplomaty, nam iętnym obrońcą polityki kolonial

nej, który ostatecznie zagroził swemu oponentowi

pojedynkiem. Bamberger odrzucił jednak stanow

czo wyzwanie, utrzymując, że nie chce wprowa

dzać zwyczaju rozstrzygania różnic politycznych

za pomocą pojedynka.

—

Łagodzącemu pośre

dnictwu prezydenta Izby udało się pojednać prze

ciwników, a etat kolonialny został uchwalony

większością głosów.

Telegraf jnż doniósł, że wiceprezydentem fran

cuskiej Izby deputowanych wybrany został rady

kalista Bonrdean, którego kontrkandydatem byl

hołdujący polityce ceł opiekuńczych Viger. Wię

kszość za nowym wiceprezydentem wynosiła za

ledwie 32 głosy, ale zwycięztwo radykalne jest

tem godniejsze uwagi, że prezydent Izby Floquet

należy do tego samego stronnictwa, i że Bonrdean

okazywał się od początku przesilenia przeciwni

kiem nowego rządn. Przyjaciele Constansa gło

szą, że wybór wiceprezydenta jest wprost wymie

rzony przeciwko gabinetowi Loubeta i przeciwko

umiarkowanym republikanom, którzy go popie

rają. W każdym razie rzecz to charakterystyczna,

że radykaliści, którzy liczebnie stanowią mniej

szość republikańskiej lewicy, opanowali prawie

zupełnie prezydyum Izby i nadają ton całemn

parlamentowi. Dowód to nowy bezradności i nie

mocy grup umiarkowanych.

Korespondencya ,,Czasu!*

Peszt 7 marca.

(P) Komisyę obu Izb sejmowych ogłosiły już

swe projekta adresu, będące parafrażą mowy tro

nowej. Wypracowany przez wiceprezydenta Izby

poselskiej, Aleksego Bokrosza, projekt adresu,

wskazuje uasamprzód na pomyślne owoce stanu

prawnopolitycznego, wytworzonego ugodą r. 1867,

która nie może być ani zniesiona, ani też osła

biona interpretacyami. Rozumiałoby się to samo

przez się, gdyby nie było w Sejmie dwóch stron

nictw, z których jedno wręcz neguje ugodę i dą

ży do jej zniesienia, drugie zaś podkopuje ją nie

słusznemi interpretacyami. Te prądy opozycyjne

o tyle d ziałają pożytecznie, że większość sejmową

zmuszają ciągle do energicznej i niedwuznacznej

afirmacyi. Publiczna moralność tylko skorzystać

na tem

może,

że stronnictwo,

reprezentują

ce większość naroda węgierskiego, tak stano

wczo

przy każdej sposobności wygłasza swą

wierność dla ugody. Nie należymy do rzędu tycb,

którzy sądzą, że zasady i obowiązki, uznawane

w pożycia prywatnem, nic są normą dla spraw

politycznych. Owszem, także w stosunku stron

uictw i narodów do siebie, powinny oddziaływać

te same zasady. Dotrzymać układu, nawet gdyby

nam nie przynosił korzyści, jest obowiązkiem,

względnie cnotą, a niedotrzymanie go zasługuje

na potępienie. Pod tym względem nanka Hugona

Grocyusza wskazuje właściwą drogę, nie zaś pe

symistyczny system Macchiarella! Tylko wyraźaie

wymuszone przemocą zobowiązania stanowią wy

jątek. Atoli Deak i Andrassy nie zawarli ngody

z przymusu, lecz dlatego, ponieważ ona urzeczy

wistniała to, co nważali jako nprawnione żądanie

Węgier.

W dalszym toku adres pochwala reformę admi

nistracyi, uporządkowanie waluty i inne wnioski,

zapowiedziane przez rząd. Co do kwestyi religij

nej, adres przyrzeka rządowi poparcie Izby celem

utrzymania harmonii pomiędzy Kościołem a pań*

stwem. Szczegółów w tej mierze projekt adresu

tak samo nie przytacza, jak ich nie wymieniała

mowa od tronu.

Niewątpliwie jednak w rozpra

wach uad adresem w pełnej Izbie poruszoną bę

dzie kwestya metryk dzieci z małżeństw miesza

nych. Od jesieni r. 1890 sprawa ta nie stała na

porządku dziennym obrad Sejmn; najprzód śmierć

kardynała-prymasa Simora w styczniu r. z .,

tem reforma administracyi, wreszcie przygotowa

nie do wyborów tak bardzo zaprzątały umysły

posłów, że nie poruszono już kwestyi metryk

w Sejmie. Atoli w czasie wyborów zbyt wyraźnie

w ystąpiła ona na pierwszy plan: kilkndziesięciu

posłów zostało wybranych wyraźnie pod warun

kiem, że w Sejmie domagać się będą zniesienia

tych przepisów ustawy z r. 1868, które sprowa

dziły zatargi pomiędzy Kościołem a państwem,

mianowicie przepisu, że w małżeństwie mieszauem

zawsze synowie muszą być chrzczeni i wychowa

ni według obrządku ojca, córki według obrządku

matki, i że rodzicom nie wolno na mocy obopól

nej nmowy rozporządzać inaczej losem Bwych

dzieci. I nietylko że liczni kandydaci przyrzekli

poruszyć tę sprawę w Sejmie, ale nadto w osta

tnich latach wydarzyło się kilka przypadków u

karania dachownych katolickich za naruszenie

owych przepisów.

Niewątpliwie więc w rozpra

wach nad adresem będzie trzeba dyskutować o

tej kwestyi i wtedy pokaże się, o ile ostatnie

wybory zwiększyły zastęp posłów, gotowych bro

nić praw Kościoła?

Nakoniec projekt adresu wypowiada zupełne

zaufanie większości dla rządu i przyrzeka wspie

rać go gorliwie. Rzeczywiście dopiero teraz istnie

je właściwie większość Szaparego, wybrana pod

jego dowództwem. Bo ta większość, ca której

czele jako prezes gabinetu stanął w marcu 1890

r.,

była to większość Tiszy, nietylko wybrana sub

auspiciis Tiszy, lecz także składająca się przewa

żnie z jego osobistych przyjaciół. W nowej wię

kszości znajduje Bię około 70 posłów nowych,

wybranych pod sztandarem i za poparciem Sza

parego. O ile dotąd sądzić można z różnych wy

borów w Sejmie, większość ta jest całkiem jedno

lita; jednakże dopiero przebieg rozpraw nad adre

sem będzie walną próbą tej solidarności, a zara

zem pozwoli nam utworzyć sobie dokładny obraz

jakości tylu nowych posłów.

Nad ogłoszonym dziś projektem adresu Izby

magnatów, ściśle zastosowanym do mowy tronowej,

nie wywiąże się pewnie dyskusya na większe

rozmiary.

Książę-prymas Klaudyusz Vaszary, który, m ó

wiąc nawiasem, na przyszłym konsystorzu otrzy

ma niewątpliwie purpurę, ale dotąd nie jest kar

dynałem , w odpowiedzi na adres Towarzystwa

historycznego przesłał list, odczytany na ostatniem

walnem posiedzeniu wymienionego Towarzystwa.

nTo, o co mnie prosicie, oświadcza książę prymas,

nważam jako patryotyczny obowiązek. Wcześnie

przekonany o prawdziwości pięknych słów Cice

roHa o wartości historyi: uczyć siebie i uczyć dru

gich dziejów ludzkości, tudzież ojczyzny, uważa

łem, jako zadanie całego życia mego, z którego

wywiązywałem się piórem i słowem, sina ira et

studio. Czyliżbym teraz, gdy mnie łaska Boża

wezwała na nieco odmienną drogę, miał się sprze

niewierzyć mojej przeszłości? 0 nie! Chociaż cię

żary i troski zawodu pochłaniać będą siły moje,

pozostanie mi możność wspierania badań history

cznych. Ktokolwiek bowiem miłuje ojczyznę swoją

i umie cenić wartość przeszłości, nie może nie

kochać szczerze i nie wspierać uczciwych i gorli

wych pracowników na niwie historycznej. Właśnie

teraz potrzeba wskazywać na naukę przeszłości, gdyż

odśrodkowe prądy nigdy krajowi naszemu nie

przyniosły korzyści. Nowsze badania wykazują

z przekonywującą ścisłością, że źródło naszych

praw spoczywa w przeszłości i że nasza narodo

wa przeszłość stanowi najpewniejszą podstawę

rozwoju." Dalej książę-prymas przyrzeka gorliwie

wspierać Towarzystwo historyczne.

List prymasa przyjęto bucznemi eljen! i uchwa

lono ogłosić go w Szazadoku, czyli pamiętnika

Towarzystwa.

Temi dniami pojawiła się też tntaj pod tytnłem:

,,Nowy książę prymas i pokój między Kościołem

a państwem" broszura, której bezimienny autor

(podpisał się nPax") wykazuje, że silne państwo

węgierskie jest koniecznie potrzebne dla Kościoła

i radzi zmienić owe ustawy z r. 1868, które wy

wołały znany zatarg w sprawie metryk dzieci

z małżeństw mieszanych.

IEJ ?l.

Lwów 8 marca.

(§) Dzisiejsze posiedzenie, poświęcone wyłącz

nie pierwszemu czytaniu sprawozdań Wydziału

krajowego, nie budziło żadnego interesu, to też

początkowo zaledwie regulaminem wymagany kom

plet posłów zapełnił salę sejmową. I byłoby całe

posiedzenie w krótkim czasie się zakończyło, gdyby

nie zaszedł ciekawy wypadek przy ostatnim punk

cie porządku dziennego, to jest przy wyborze je

dnego członka do komisyi budżetowej i do komi

syi szkolnej, a to w miejsce przewódcy młodo

ruskiego klubu posła Romańczuka, który ciężką

złożony niemocą, zawiadomił Marszałka krajowego,

iż nie może przyjąć mandatu do tych dwóch ko

misyj, do których w ubiegły piątek został wy

brany.

Przed rozpoczęciem wyboru rozdzielono, jak się

to zresztą zawsze praktykuje, kartki między po

słów, zawierające propozycye komisyi ,,matki."

Po grupach, tworzących się przed przystąpieniem

do wyboru, nie trudno było domyśleć się, że pro

pozycya komisyi-matki nie zupełnie dogadza. Bo

też komisya-matka odstąpiła od tradycyą uświę

conego zwyczaju i zaproponowała do komisyi

szkolnej posła, a zarazem członka Wydziału kra

jowego Dra Sawczaka, pełniącego nadto obowiązki

przewódcy klubu młodoruskiego. Wprawdzie re—

Paweł Popiel.

Gdyśmy brali do ręki stary wolumin Piotra

Skargi, z którego ś. p . Paweł Popiel lubił czerpać

wzory jeżyka i prawidła życia, księga otwarła

sie na karcie z kazania sejmowego ,,O mądiości,

potrzebnej do rady"

gdzie wielki kaznodzieja

mówi:

,,biada, gdy do rady i obmyślenia dobrego po

spolitego mało jest uczonycli, ćwiczonych, staiyck

i doświadczonych."

Ubył nam dziś jeden z tych ,,uczonych, ćwi

czonych, starych i doświadczonych" — - a jak mówi

dalej w tem samem miejscu Skarga: ,,namnożyło

sie ludzi takich, którzy szemrząc i potwarze zmy

ślając i do rozruchów i nowin namawiając, nie

spokojni, łakomi, niesprawiedliwi, sieją wszędzie

niezgody, nic na dobro pospolite niepomną, a tą

łódka w której się wszyscy wiezieni, swojem bie

ganiem chwiejąc do zanurzenia ją i utopienia przy

" °W duchu Skargi rozumiał Paweł Popiel, że mą

drość do rady bierze się najpierw od Boga, ,,ale

próżno Pana Boga kusi, kto o mądrość prosi, a

sam o nią się nie stara" -

więc szukał jej przez

całe życie znów według Skargi , , z i

cowania z ludźmi mądremi, z cziejo ,

nie zna i w nich się me kocha jest jako dziecię,

które ojca i matki nie zna."

.n—

I znał Paweł Popiel tych nieprzyjaciół mądiosc ,

potrzebnej do rady, których Skarga wskazuje, g y

mówi: ,,jest i inszy nieprzyjaciel mądrości, co wy

zowiecie popularitas, gdy kto sławę sobie i mnie

manie u pospólstwa jednając za ich nierozmysi

nem i uiepożytecznem rozumieniem idzie, więcej

przyjaźni u ludzi, niżli prawdy szukając."

Zdawałoby się, że niema przedziału trzech stu

]ecj — że to Skarga przemawia nad tą trumną,,

bo i dziś szemrania, potwarze, nowinki te same,

choć niby odmienne i ta sama popularitas jako

nieprzyjaciel mądrości - i te same mądrości po

trzebnej do rady warunki i znamiona.

Zkąd ją wyniósł, jak ją zdobył i umocnił ,,tę

mądrość, potrzebną do rady" Paweł Popiel, że

wszystko, co o niej mówi Skarga, do niego się

stosuje ?

Kiedyś pamiętnik osobisty odkryje nam wpły

wy, jakich doznawał — wypadki, w jakich brał

udział. Ale kto wskaże to, co się wewnątrz mie

ściło, kto zdoła zbadać glebie potężnego umysłu

i poda charakteru miarę?

W pismach i słowach odsłaniały się tylko głó

wne kontury wspaniałej budowli przekonań i po

glądów. Czuć było, że gmach to jednolity, cało

kształt stanowiący, na silnych wsparty fundamen

tach, a wszędzie na jego szczytacli błyszczał krzyż.

Stawiał ten gmach przekonań i zasad Paweł

Popiel przez całe życie i wyjątkowo wśród łudzi

swego czasu nie zmieniał podstaw, lecz na tem,

co założył młodzieńcem, do starości coraz wyżej

budowę wznosił. Plan był jednolity, choć materyał

był rozliczny: od granitu pisarzy starożytnych aż

do cegiełek współczesnych myślicieli i badaczy.

Od Tacyta wziął stilus, a od Reja barwy polskie.

Filozoficzne myślenie wyrobił na scholastykach,

na św. Tomaszu, a nie cofał się przed gimnastyką

kantowską i heglowską, gdy inni odnosili szwank,

on ją przebywał bez zachwiania się; bo znów od

Rzymu i Francyi powiały prądy ożywcze odro

dzenia myśli katolickiej , literatury i sztuki chrze

ściauskiej, a zlewały się z wonią Mickiewiczow

skich polskich natchnień. I tak dalej i dalej, od

najpierwszej młodości do dni ostatnich, potężny ten

organizm umysłowy chwytał przędziwo, jakie czas

przynosił i przerabiał je we wzorzystą tkaninę, na

dając wszystkiemu cechę odrębną, szczero-polską

i gruntownie katolicką a bardzo indywidualną.

Paweł Popiel wiele dawał, bo wiele bogactw

duchowych i umysłowych nagromadził. Wszystkie

te pierwiastki zdobyte skrystalizowały się w ca

łość dziwnie piękna w tym umyśle i rzucały co

Aaz to odmienne blaski, jak dyament o mnogich

przecięciach. T aki był urok tej wyjątkowej inte

ligencyi.

Wielu podziwiało tego polskiego szlachcica,

który miał tyle kultury, nauki, znawstwa — ale

tu nie o blask i urok chodziło — ale o tę mą

drość bożą, o której mówi Skarga, a którft ma

inne źródła etyczne w dobrej woli i dobrej wie

rze, charakteru niezłomności, w szukaniu prawdy

i jej wyznawaniu.

Od początku do końca długiego żywota ś. p.

Paweł Popiel był wyznawcą i krzewicielem praw

dy — a źródłem gorliwości była silna wiara

i gorąca miłość narodu.

Aby choć w części wskazać nić przewodnią

długiego żywota — rzućmy z pamięci kilka ry

sów biograficznych.

Ród Popielów bardzo stary, w mgle baśni gi

nący - z Wielkopolski miał się przenieść w XIV

stuleciu na Ruś — a ztamtąd pod koniec XVII

wieku powraca w Sandomirskie z kasztelanem

żydaczowskim, który poślubił Magdalenę Dębicką,

córkę Stefana z Zakrzowa, starosty czchowskiego.

W Sandomirskiem Popielowie dziedziczyli Cho

cimów, a w Krakowskiem mieli swe gniazdo

w Czaplach.

W Chocimowie Paweł Popiel, kasztelan san

domirski, przyjmuje i gości u siebie króla Sta

nisława Augusta, gdy po raz pierwszy i po raz

ostatni czyni król dłuższy objazd po kraju — ja

dąc do Kaniowa, na pamiętne spotkanie. Narusze

wicz w dyaryuszu królewskiej podróży o tej go

ścinie u kasztelana sandomirskiego wspomina.

Paweł Popiel, ożeniony z Komorowską herbu

Korczak, miał syna Konstantego, wychowaóca

warszawskiej

szkoły kadetów; był on tam

ulubieńcem opiekuna tej szkoły księcia jenerała

Czartoryskiego, a towarzyszem Tadeusza Ko

ściuszki.

Konstanty Popiel, osiadły w Czaplach, z mał

żeństwa z Zofią Badenianką miał synów Pawła,

urodzonego dnia 20 czerwca 1807 roku w Kra

kowie, Wacława, Ludwika — i młodszego od nich

o lat kilkanaście Wincentego dzisiejszego Arcy

biskupa warszawskiego.

Surowem było wychowanie w rodzinie, a oby

czaj domu pełen prostoty, w yróżniającej się od

miękkości czasów stanisławowskich, jak się też

różnił cnotą i pobożnością.

Trzej starsi bracia najpierw podobno w Kielcach

chodzili do szkół — Paweł następnie oddany na

pensyonat słynnego wówczas pedagoga Sołtyko*

wicza, który byl pierwszym historykiem U niw er

sytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował katedrę.

Równocześnie przebyli z Pawłem Popielem te

lata szkolne u Sołtykowicza bracia Jełowicey

Aleksander, Eustachy i Edward, tudzież spo

krewniony z nim W alery Wielogłowski.

W dziecinnych latach Paweł Popiel bywał

z matką w W arszawie i bywał tam młodzieńcem

w domu swego dziada Marcina Badeniego, który

niegdyś sprawował zarząd ekonomij królewskich

na Litwie, a teraz zasiadał w senacie Królestwa

Kongresowego, jako wojewoda.

Znakomity to był mąż nauką, dobrą radą, wiel

ką gospodarnością, która z niego uczyniła powa

gę finansową i ekonomiczną. On to ratował skarb

królewski, gdy z dóbr stołowych na Litwie po

przednio zrujnowanych dostarczał 30,000 czerwo

nych złotych Stanisławowi Augustowi i tyleż jego

bratankom, książętom Józefowi i Stanisławowi

Poniatowskim. Brat pana Marcina Stanisław Ba

deni, pradziad dzisiejszego Namiestnika Galicyi,

jako rejent kancelaryi koronnej pozostał przy osobie

króla i mieszkał w zamku warszawskim. Obaj

bracia nosili się po polsku i zdała się trzymali

od nowinek francuskich, przechowując niewzrusze

nie wiarę i dawny obyczaj.

Pan minister Marcin Badeni poślubił na Litwie

Wawrzecką, siostrę jenerała Tomasza, który wśród

pogromu maciejowickiego objął po Kościuszce na

czelnictwo — a później na Litwie bardzo zaszczy

tne i wpływowe zajmował stanowisko.

W domu dziada w Warszawie gromadzili się

co tydzień wieczorem

najznakomitsi mężowie:

Niemcewicz, Staszic, Linowski, dwaj Kochanowscy,

Mostowski.

—

Ztąd te wspomnienia i te żywe

tradycyc,

sięgające czasów

wielkiego Sejmu

które w stuletnią rocznicę Paweł Popiel wskrze

sił. Po gimnazyum w Krakowie — gdzie znów

dom babki, pani Marcinowej Badeniowej na Po

cieszce i dom rodzicielski zostawił wspomnienis

wszystkich znakomitszych ludzi ówczesnych -

następują dwa lata studyów prawnych na uniwer

sytecie warszawskim, poczem wyjazd do Paryż:

w r. 1827.

Dwudziestoletni młodzieniec szedł w szerok

świat już z dojrzałością męża. Zacna matka ngrun

towała wiarę, wpływ dziada i ojca zapewnił sta

tek, a umysł młody był żądny wiedzy i otwartj

tylko dla rzeczy szlachetnych i wzniosłych. Tal

przygotowani i wyrobieni szli przed wiekami pol

scy młodzieńcy do Padwy, Bononii, Paryża, Lip

ska i tam w kronikach uniwersyteckich nacyi pol

skiej zaszczytnie zapisali swe nazwiska, budząc

niekiedy jak Jan Zamoyski lub bracia Sobiescj

dojrzałością i statecznością podziw.

Paweł Popiel słuchał profesorów w Sorbonie

ale więcej jeszcze chwytał pełną piersią to nowe

życie, które podówczas tryskało z koła*Ozanam:

i od grona ludzi młodych, otaczających Lameu

nais’ego.

,,W pośród zgiełku wojen napoleońskich - pisze

Paweł Popiel wc wspomnieniu o Lamennais’em -

huku dział i odgłosu trąb, kilku ludzi z położeni:

mało znaczących, jeden nad Newa, drugi na pod

d:(szu ciemnej ulicy paryskiej, trzeci nad brzega

mi Oceanu pod,noszą głos bez porozumienia, a pra

wie jednocześnie ijednobrzmiąco i wbrew prądou

umysłów w filozofii, w polityce, głoszą prawdy

w]iiawdzie jak świat stare, ale obecnie zapomnia

ne. Ani łamiące się lody Ładogi, ani gwar pary

skiego pospólstwa, ani huk wałów oceanu, roz

trącanych o strome Armoryki skały uie przeraził

tukiem zdziwieniem, jak głosy tych ludzi: naci

stawiano pilnie ucha; jedni się śmiali, drudzy pic

nili ze złości, w innych znowu wstąpiła otuch:

ujrzawszy geniusz w służbie prawdy i rozpoczęł

się walka, a kiedy jest walka pomiędzy prawd

Oddzielne N rafW**

° ° dliennie

niedziele i dni świąteczne.

WeLwowieno śn »

W^ ,a,

P’? 10 ° --we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 o.

16 po 10 «*do ««byci» w Biurze dzienników, nl. Karol« Ludwika 1. V.

Prenumerata wynosi:

Wmiejscu

*° °°’ty r°k *° kwartał na 1 miesiąc

*«,.

;;;;;;;;;

%\S8S

Ti memieckiem . . . .

or r,w

q «ir

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii Szwajcaryi, Turoyi

innych państw, należących do związku pocztowego . .

32 złr

8 złr.

3 złr.

P" yJ"eJe się tylko od 1-go do ostatniego dnia w miesiącu.

P o k a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia uprasza się nadsyłać f r a n c o

*i?

Cka*** w Krakowie.

—

Lis ty reklam acyjne nieopieczetowane nie podlegają opłacie

pocztowej. Listów niefrankowanych nie przyjmuje się. R ębopiam ń w nadsyłanych nie zwraca się.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu